ΗΡωσία κατέλαβε την Κριμαία, που άνηκε στην Ουκρανία και αν ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ αναγνωρίσει την αρπαγή γης από τη Μόσχα ως μέρος μιας ειρηνευτικής συμφωνίας, θα διακινδυνεύσει να καταστρέψει τις έρευνες για εγκλήματα πολέμου, να αποδυναμώσει το κράτος δικαίου και να δημιουργήσει ένα επικίνδυνο προηγούμενο για άλλες επιθετικές δυνάμεις.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το Politico, τον Απρίλιο, η κυβέρνηση Τραμπ έφερε στο προσκήνιο την ιδέα να αναγνωρίσει ότι η Κριμαία είναι νομικά ρωσική ως μέρος μιας συμφωνίας που θα τερματίζει τον πόλεμο στην Ουκρανία.
«Πρόκειται για ένα πολύ επικίνδυνο προηγούμενο αν τέτοια πράγματα περιλαμβάνονται ακόμη και στην ατζέντα των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων», προειδοποίησε η Iryna Marchuk, αναπληρώτρια καθηγήτρια διεθνούς ποινικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης.
«Αυτό δεν θα έπρεπε να είναι κάτι που θα έπρεπε να υπάρχει στο τραπέζι».
«Τα σύνορα δεν μπορούν να αλλάξουν με τη βία»
Το διακύβευμα είναι μια αρχή που διέπει τις διεθνείς σχέσεις από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου: ότι τα σύνορα δεν μπορούν να αλλάξουν με τη βία.
Το μήνυμα «η ισχύς κάνει το δίκαιο» θα εφαρμοζόταν όχι μόνο στη Ρωσία, αλλά και στην απειλή της Κίνας να καταλάβει την Ταϊβάν, καθώς και στις χώρες που ο Τραμπ έχει σκεφτεί ότι θα μπορούσαν να προσαρτηθούν από τις ΗΠΑ: τη Γροιλανδία, τον Καναδά και τον Παναμά.
«Διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε για τους κανόνες», δήλωσε ο Lauri Mälksoo, καθηγητής διεθνούς δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Ταρτού στην Εσθονία.
«Πού θα δημιουργήσει αυτό προηγούμενο; Γίνεται πιο δύσκολο να επικρίνει κανείς μια μεσαίου μεγέθους δύναμη που επιχειρεί κάτι παρόμοιο στην αυλή της, επειδή μπορεί να δείξει αυτό και να πει: «Κοιτάξτε τι συνέβη εκεί – γιατί να μην μπορώ να κάνω το ίδιο;».
Ποιος είναι ο στόχος του Κρεμλίνου
Η Ρωσία προσπαθεί να νομιμοποιήσει την προσάρτηση της Κριμαίας και αντιδρά σε οτιδήποτε αντιτίθεται σε μια τέτοια εξέλιξη. Όταν το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο χαρακτήρισε το 2016 τις ενέργειες της Ρωσίας στην Κριμαία ως κατοχή, η Μόσχα αποχώρησε από το ΔΠΔ.
Επιμένει δε ότι η επίσημη αναγνώριση της Κριμαίας – την οποία έχει μετατρέψει από το 2014 σε σημαντική στρατιωτική βάση – αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τον τερματισμό του πολέμου κατά της Ουκρανίας. Κατά τις αποτυχημένες ειρηνευτικές συνομιλίες που είχε με το Κίεβο μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της το 2022, η Ρωσία απαίτησε από την Ουκρανία να αναγνωρίσει την Κριμαία ως τμήμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
To Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) απεφάνθη το 2021 ότι η Ρωσία είναι υπόλογη για την καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κριμαία – και συγκεκριμένα για βασανιστήρια, παράνομες κρατήσεις και εξαφανίσεις ανθρώπων.
Η απόφαση δημιούργησε ένα σημαντικό προηγούμενο, καθώς αναγνωρίζει ότι η Μόσχα ουσιαστικά κατέλαβε τη χερσόνησο και ότι την απέσπασε διά της βίας από την Ουκρανία στις 27 Φεβρουαρίου 2014, και όχι μέσω του νομικά έωλου δημοψηφίσματος τον Μάρτιο του ίδιου έτους, όπως ισχυρίζεται η Ρωσία.
Οι προσπάθειες της Ουκρανίας
Οι ουκρανικές νομικές προσπάθειες που έχουν γίνει αναφορικά με την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία. δεν αποσκοπούν μόνο στην αναζήτηση ευθυνών, αλλά και στην αποκάλυψη της προπαγάνδας του Κρεμλίνου, συμπεριλαμβανομένων των ισχυρισμών ότι η Κριμαία εντάχθηκε στη Ρωσία με πράξη αυτοδιάθεσης ή ότι η Ρωσία απλώς προστατεύει τους ρωσόφωνους.
Κατά τη διάρκεια ακροάσεων στο ΕΔΔΑ πριν από το 2022, η Ρωσία επανειλημμένα στηρίχθηκε σε αυτές τις αφηγήσεις, δήλωσε η Marharyta Sokorenko, εκπρόσωπος της Ουκρανίας ενώπιον του ΕΔΔΑ.
Κίεβο: Καμία παραχώρηση στο ζήτημα της Κριμαίας
Καθώς οι πιέσεις για ειρηνευτικές συνομιλίες αυξάνονται, η Ουκρανία έχει απορρίψει επίσημα και κατηγορηματικά τυχόν παραχωρήσεις που αφορούν το καθεστώς της Κριμαίας. «Δεν υπάρχει τίποτα να συζητήσουμε σχετικά. Αντιτίθεται στο Σύνταγμά μας», δήλωσε ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι απαντώντας σε σχετικές δηλώσεις του Τραμπ.
«Αυτή είναι η κόκκινη γραμμή μας: καμία αναγνώριση», δήλωσε στο Politico ο Άντον Κορύνεβιτς, γενικός πρέσβης της Ουκρανίας και πρόεδρος της ομάδας που εργάζεται για τη σύσταση Ειδικού Δικαστηρίου για το Έγκλημα της Επιθετικότητας.
Η σθεναρή αυτή στάση για την Κριμαία συνάδει με τις ευρύτερες νομικές προσπάθειες να λογοδοτήσει η Ρωσία. Οι ευρωπαϊκές χώρες νωρίτερα αυτόν τον μήνα ανακοίνωσαν τη σύσταση ενός νέου ειδικού δικαστηρίου που θα μπορούσε να ανοίξει στην Ουκρανία μια νέα νομική οδό για να αμφισβητήσει τις ενέργειες της Ρωσίας βάσει του διεθνούς δικαίου.
Το δικαστήριο που έχει προγραμματιστεί να ξεκινήσει τις εργασίες του το επόμενο έτος, θα εστιάζει στη δίωξη των εγκλημάτων επιθετικότητας. Ένα βασικών ερώτημα που προκύπτει αφορά τον χρόνο: αν θα ασχοληθεί δηλαδή μόνο με την ευρείας κλίμακα εισβολή της Ρωσίας που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2022 ή θα ξεκινήσει από τις ενέργειες της Ρωσίας το 2014 και την προσάρτηση της Κριμαίας.
Ο Κορύνεβιτς θεωρεί ότι θα ξεκινήσει από το 2014. «Για την Ουκρανία ήταν πάντοτε ξεκάθαρο και είναι σταθερή μας θέση ότι η επιθετικότητα ξεκίνησε το 2014», σημειώνει. «Είναι πολύ σημαντικό το δικαστήριο να μπορεί να καλύψει γεγονότα που συνέβησαν πριν από το 2022», προσθέτει.
Το δικαστήριο θα φιλοξενείται από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Αλλά σε μια ένδειξη για τη νέα πορεία που ακολουθούν υπό τον Τραμπ, οι ΗΠΑ απέσυραν τη στήριξή τους, περιορίζοντας την εμπλοκή τους στις διεθνείς νομικές προσπάθειες κατά της Ρωσίας και τασσόμενες μάλιστα υπέρ της Μόσχας κατά τη διάρκεια δύο πρόσφατων ψηφισμάτων στα Ηνωμένα Έθνη που αφορούσαν τον πόλεμο.
Αυτή η αλλαγή θέση από τις ΗΠΑ είναι ζωτικής σημασίας. Στο διεθνές δίκαιο, η απόφαση μιας μεγάλης δύναμης όπως οι ΗΠΑ να αμφισβητήσει το ποιος είναι υπεύθυνος για τον πόλεμο ή να επιδιώξει την αναγνώριση της Κριμαίας ως ρωσικό έδαφος θα μπορούσε να έχει σοβαρές συνέπειες, τόσο πολιτικές όσο και οικονομικές, υπονομεύοντας την εύθραυστη διεθνή συμπόρευση.
