Η Μεγάλη Πέμπτη συμβολίζει την ημέρα της Σταύρωσης, όπου η Εκκλησία ζει το αποκορύφωμα του Πάθους της Μεγάλης Εβδομάδας.
Μεγάλη Πέμπτη: Η ακολουθία των Παθών
Η ακολουθία των Παθών, με την ανάγνωση των 12 Ευαγγελίων, φέρνει τους πιστούς μπροστά στο δράμα του Σταυρού (Ματθ. 27:32-56). Ο π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ βλέπει στη Σταύρωση τη μέγιστη θυσία του Χριστού για τη λύτρωση της ανθρωπότητας (Φλωρόφσκυ, 1972). Το τροπάριο «Σήμερον Κρεμάται επί ξύλου», που αποδίδεται στον Κοσμά τον Μελωδό, σύμφωνα με τον Ευστράτιο Αργέντη (1955), συμπυκνώνει το μυστήριο της θείας ταπείνωσης, ενώ ο ήχος του συγκλονίζει με τη δραματικότητά του.
Ο π. Αλέξανδρος Σμέμαν σημειώνει ότι η ημέρα αυτή συνδυάζει τη θλίψη του θανάτου με την ελπίδα της Ανάστασης, καθώς ο Σταυρός γίνεται σύμβολο νίκης (Schmemann, 1986). Ο Ιωάννης Φουντούλης προσθέτει ότι η ακολουθία περιλαμβάνει ύμνους που αναδεικνύουν τη συμμετοχή ολόκληρης της κτίσης στο Πάθος, όπως το «Πάντα σοι δέδωκας» (Φουντούλης, 1990).
Στις εκκλησίες, η αναπαράσταση της Σταύρωσης, με τον Εσταυρωμένο να τοποθετείται στο κέντρο, ενισχύει τη συναισθηματική ένταση. Ο π. Ιωάννης Μέγεντορφ υπογραμμίζει ότι η Μεγάλη Πέμπτη δεν είναι μόνο θρήνος, αλλά και δοξολογία για τη σωτηρία που προσφέρει ο Χριστός (Meyendorff, 1987). Η ημέρα κλείνει με μια αίσθηση ιερού δέους, καθώς οι πιστοί προετοιμάζονται για τη Μεγάλη Παρασκευή.
Μεγάλη Πέμπτη: Τα έθιμα της ημέρας
Τη Μεγάλη Πέμπτη συνηθίζεται να βάφουμε και τα αυγά. Το αυγό συμβολίζει από την αρχαιότητα την ανανέωση της ζωής και το κόκκινο χρώμα το αίμα του Χριστού. Σε κάποια μέρη συνηθίζουν να τοποθετούν το πρώτο κόκκινο αυγό στο εικονοστάσιο του σπιτιού για να ξορκίσουν το κακό.
Σε πολλά μέρη, ο αριθμός των αυγών που θα βάψουν και οι τρόποι και τα μέσα βαφής που θα χρησιμοποιήσουν είναι συγκεκριμένος.
Σε ορισμένες περιοχές διατηρούν και κάποιες δεισιδαιμονίες: «π.χ. το δοχείο όπου βάφουν τα αυγά, πρέπει να είναι καινούριο, τη βαφή δεν την βγάζουν από το σπίτι, ούτε επιτρέπεται να τη χύσουν»
Τη Μεγάλη Πέμπτη επίσης οι νοικοκυρές ζυμώνουν λαμπροκουλούρες, πλάθουν πασχαλιάτικα κουλουράκια.
Στην Πάτμο γίνεται αναπαράσταση του «Μυστικού Δείπνου» στην κεντρική πλατεία της Χώρας, όπου ο ηγούμενος της ιεράς μονής του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου πλένει τα πόδια 12 μοναχών, όπως έκανε και ο Ιησούς με τους μαθητές του.
Στη Σκιάθο, τα παιδιά του νησιού γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι, κρατώντας καλαμένιους σταυρούς στολισμένους με λουλούδια της άνοιξης και τραγουδούν τα κάλαντα της Μεγάλης Παρασκευής.
Στο Λιτόχωρο Πιερίας το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης στολίζονται οι επιτάφιοι, που φτιάχνονται από ανύπαντρες κοπέλες, οι οποίες όλη τη Σαρακοστή φτιάχνουν λουλούδια από ύφασμα.
Στα Κουφονήσια, μετά το τέλος της ακολουθίας των Παθών, οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στην εκκλησία και στολίζουν τον Επιτάφιο με άνθη, ενώ μια γυναίκα ψάλλει το «Μοιρολόι της Παναγίας». Οι γυναίκες της περιοχής παραμένουν στην εκκλησία κοντά στον Επιτάφιο μέχρι το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής.
Στη Σίφνο, οι νοικοκυρές ετοιμάζουν τα παραδοσιακά «πουλιά της Λαμπρής» (πασχαλινές κουλούρες σε διάφορα σχήματα ζώων και πουλιών) στολισμένα με κόκκινα αυγά.
Κατά την εσπερινή ακολουθία, όταν ο ιερέας διαβάσει το Έκτο Ευαγγέλιο, οι νέοι και οι νέες φεύγουν από την εκκλησία για να ανάψουν τα καντήλια των ξωκλησιών. Επιστρέφουν αργότερα για να στολίσουν τον Επιτάφιο.
