Προεδρεύουσα στη Σύνοδο ήταν η Πρύτανις του Παντείου Πανεπιστημίου, Χριστίνα Κουλούρη ενώ στο Προεδρείο συμμετείχαν, επίσης, ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Στυλιανός Κατρανίδης και ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Αθανάσιος Κατσής. Στο επίκεντρο των εργασιών ήταν οι διαγραφές φοιτητών, η ανομία στα ΑΕΙ και το νέο σύστημα πρόσβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.
Η υπουργός Παιδείας εξέφρασε την απόλυτη στήριξη της κυβέρνησης προς το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο και την αναγνώρισή του ως θεμέλιο λίθο της προόδου, της καινοτομίας και της κοινωνικής συνοχής και παρουσίασε στις Πρυτανικές Αρχές, τις βασικές πτυχές του Σχεδίου Νόμου του Υπουργείου Παιδείας που ήδη βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση. Η κα Ζαχαράκη κατέγραψε και τις παρατηρήσεις τους επί ορισμένων διατάξεων, τις οποίες όπως είπε θα εξετάσει πολύ προσεκτικά, ενόψει της ψήφισης του νομοσχεδίου τις επόμενες ημέρες στη Βουλή.
Στο πλαίσιο της Συνόδου, αναδείχθηκαν σημαντικές προτεραιότητες στις οποίες ήδη το Υπουργείο Παιδείας συμβάλλει σημαντικά όπως:
Η κατοχύρωση ενός ασφαλούς και ποιοτικού ακαδημαϊκού περιβάλλοντος για όλους,
Η ανάγκη για αποτελεσματική διασύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας,
Η χρηματοδοτική στήριξη των ερευνητικών υποδομών και της καινοτομίας και η ενίσχυση σε ανθρώπινο δυναμικό,
Η προώθηση της διεθνοποίησης μέσω στρατηγικών συνεργασιών, αγγλόφωνων προγραμμάτων και κοινών προγραμμάτων,
Η ενίσχυση της φοιτητικής καθημερινότητας με βελτίωση των εστιών, της σίτισης και της μετακίνησης.
Όπως ανέφερε η Υπουργός κατά την τοποθέτησή της, η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, επιβεβαιώνει την αποφασιστικότητά της να συνεχίσει να στηρίζει ακόμη πιο εντατικά και στοχευμένα τα ελληνικά πανεπιστήμια, με στρατηγικές επενδύσεις, θεσμικές πρωτοβουλίες και ανοιχτό διάλογο, για την ενίσχυση της ποιότητας, της ανταγωνιστικότητας και της προσφοράς τους στην κοινωνία.
«Συνολικά, για την περίοδο 2021-2025, η χρηματοδότηση των ελληνικών ΑΕΙ φτάνει το 1,5 δις. ευρώ, αποδεικνύοντας ότι η Κυβέρνηση ενισχύει στην πράξη το δημόσιο πανεπιστήμιο, μέσα από καινοτόμες δράσεις που ενισχύουν την ερευνητική δυναμική και την τεχνολογική υπεροχή των ιδρυμάτων», είπε χαρακτηριστικά.
«Η Κυβέρνηση Μητσοτάκη, δεν αφήνει τα ελληνικά Πανεπιστήμια στο περιθώριο, αλλά τα θέτει στο επίκεντρο της εθνικής στρατηγικής για ανάπτυξη, εξωστρέφεια και κοινωνική συνοχή. Το όραμά μας είναι ένα δημόσιο πανεπιστήμιο αυτόνομο, σύγχρονο, και ανταγωνιστικό σε διεθνές επίπεδο, που συνδυάζει την ακαδημαϊκή αριστεία με την κοινωνική ευθύνη», ανέφερε.
Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην ασφάλεια και την προστασία της πανεπιστημιακής κοινότητας.
Η Υπουργός παρουσίασε τους έξι άξονες του νέου θεσμικού πλαισίου που έχει σχεδιαστεί μέσω της νομοθετικής πρωτοβουλίας της Κυβέρνησης, που βρίσκεται ήδη σε δημόσια διαβούλευση, με στόχο να θωρακίσει την ακαδημαϊκή ελευθερία και την ασφάλεια των χώρων εκπαίδευσης και έρευνας. «Δεν θα είμαι παρατηρήτρια στις καταστάσεις, αλλά θα κάνω ό,τι χρειάζεται για να εφαρμοστεί στην πράξη στο νομοσχέδιο. Σκοπός μας να γίνουμε επιβοηθητικοί για εσάς τους Πρυτάνεις και ασφαλώς για τις οικογένειες και τα παιδιά μας».
«Με ενισχυμένες πειθαρχικές διαδικασίες, αξιοποίηση σύγχρονων τεχνολογιών και τη δημιουργία του Εθνικού Παρατηρητηρίου Βίας, στοχεύουμε σε ένα ασφαλές περιβάλλον όπου η μάθηση και η καινοτομία θα ανθίζουν ανεμπόδιστα», τόνισε χαρακτηριστικά.
Αναφέρθηκε μάλιστα στην υποχρέωση των Πρυτανικών Αρχών να καταθέσουν τα σχέδια ασφαλείας μέχρι τέλη Αυγούστου, ως ξεκάθαρο όρο ακόμη μεγαλύτερης εμπέδωσης του αισθήματος ασφάλειας στους πανεπιστημιακούς χώρους, για την φοιτητική και ακαδημαϊκή κοινότητα. «Καθαροί κανόνες – καθαρές ευθύνες», τόνισε χαρακτηριστικά.
Παράλληλα, επεσήμανε την ανάγκη για δίκαιη διαχείριση των φοιτητών, με ρυθμίσεις για τους ανενεργούς φοιτητές που αφενός εξασφαλίζουν για πρώτη φορά τη διαφάνεια και αφετέρου δίνουν δεύτερες ευκαιρίες, ενισχύοντας παράλληλα την κοινωνική δικαιοσύνη και την ισότητα στο ακαδημαϊκό περιβάλλον.
Σύμφωνα με την Υπουργό, η συνολική στρατηγική της Κυβέρνησης συμπληρώνεται από την προώθηση της διεθνοποίησης των πανεπιστημίων, την εκπαιδευτική υποστήριξη επισκεπτών καθηγητών και ερευνητών, καθώς και την ουσιαστική σύνδεση της ακαδημαϊκής ποιοτικής έρευνας με την αγορά εργασίας, μέσα από καινοτόμα προγράμματα όπως τα Βιομηχανικά Διδακτορικά και τις Συμπράξεις Ερευνητικής Αριστείας.
Στα σημεία της τοποθέτησης της Υπουργού που ξεχώρισαν, ήταν η αναφορά της σε έργα συνολικού ύψους 71,5 εκατομμυρίων ευρώ που εντάχθηκαν στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων από τον Μάρτιο του 2025 μέχρι και σήμερα, αλλά και η αξιοποίηση 97 έργων ερευνητικής αριστείας, 62 έργων επισκεπτών καθηγητών και ερευνητών, 23 πανεπιστημίων αριστείας, καθώς και 74 διεθνών κοινών μεταπτυχιακών προγραμμάτων με κορυφαία ξένα πανεπιστήμια, τα οποία ενισχύουν σημαντικά τη θέση της Ελλάδας στον διεθνή ακαδημαϊκό χάρτη.
Στη συνέχεια έκανε ειδική αναφορά, σε πρόσφατες Υπουργικές Αποφάσεις, που υπέγραψε η ίδια και με τις οποίες, μέσα από ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα χρηματοδότησης και αξιοποιώντας εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους, αναβαθμίζονται οι κτιριακές εγκαταστάσεις σε αρκετά πανεπιστημιακά ιδρύματα, ενώ ιδιαίτερη έμφαση στις φοιτητικές εστίες για τις οποίες διατίθενται 142 εκατ. ευρώ.
«Η ανάγκη για αξιοπρεπείς φοιτητικές εστίες είναι αδιαπραγμάτευτη και αποτελεί και για μένα ένα ξεκάθαρο προσωπικό στοίχημα. Και εδώ, το Υπουργείο σε συνεργασία με τις Πρυτανικές αρχές, προχώρησε σε χρηματοδοτήσεις για την αναβάθμιση υφιστάμενων δομών, αλλά και για τη δημιουργία νέων, προς όφελος των φοιτητών μας που ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες», είπε η Υπουργός. Μάλιστα άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο, με τις αναγκαίες εγγυήσεις και από τον ιδιωτικό τομέα, να υπάρξει ένα πρόγραμμα αναβάθμισης υποδομών στα Πανεπιστήμια, όπως είναι το «Μαριέττα Γιαννάκου» για τα σχολεία.
Η Σοφία Ζαχαράκη αναφερόμενη στις Πρυτανικές Αρχές είπε: «Η αποστολή σας ως Πρυτάνεις είναι κρίσιμη και έχει ιδιαίτερη βαρύτητα, σε μια εποχή που η χώρα μας καλείται να αξιοποιήσει κάθε πλεονέκτημα γνώσης, καινοτομίας και δημιουργικότητας. Το Υπουργείο Παιδείας, στο πλαίσιο των θεσμικών του αρμοδιοτήτων και με απόλυτη συνέπεια, προχωρά στις αναγκαίες πρωτοβουλίες και σας παρέχει τα απαραίτητα εργαλεία και τους αναγκαίους πόρους. Σας δίνουμε την σκυτάλη σε αυτόν τον όμορφο Μαραθώνιο». Και συνέχισε στέλνοντας ένα ισχυρό μήνυμα ενότητας, συνεργασίας και αναγνώρισης του ρόλου των πρυτάνεων και των διοικήσεων των ΑΕΙ: «Εσείς είστε οι πυλώνες αυτού του μεγάλου οικοδομήματος. Με σεβασμό και συλλογική προσπάθεια, θα συνεχίσουμε να χτίζουμε ένα ελληνικό πανεπιστήμιο που εμπνέει, καινοτομεί και οδηγεί το μέλλον της χώρας μας».
Η Υπουργός, απάντησε σε μία σειρά από θέματα που έθεσαν οι Πρυτάνεις, ενώ όσον αφορά το ζήτημα της ΑΣΠΑΙΤΕ και της ένταξής της στο ΕΚΠΑ, διαβεβαίωσε ότι θα υλοποιηθεί στο προσεχές νομοσχέδιο του Υπουργείου Παιδείας, που θα εισαχθεί στη Βουλή τον ερχόμενο Σεπτέμβριο και θα αφορά στην επαγγελματική εκπαίδευση.
«Η επόμενη μέρα για τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι ήδη εδώ: με εξωστρέφεια, διαφάνεια, ποιότητα και φιλοδοξία. Οφείλουμε όλοι —Πολιτεία, Πανεπιστήμια, φοιτητές και κοινωνία— να τη στηρίξουμε, γιατί η πρόοδος της ανώτατης εκπαίδευσης είναι πρόοδος για ολόκληρη τη χώρα, κατέληξε η Υπουργός, Σοφία Ζαχαράκη.
Ο Υφυπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, αρμόδιος για την ανώτατη εκπαίδευση, Νίκος Παπαϊωάννου, δήλωσε σχετικά: «Η παρουσία της ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας στη Σύνοδο των Πρυτάνεων των ελληνικών πανεπιστημίων επιβεβαιώνει, για ακόμη μία φορά, τη βούλησή μας για ουσιαστικό και ανοιχτό διάλογο με την ακαδημαϊκή κοινότητα. Είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε με ειλικρίνεια και πνεύμα συνεργασίας όλα τα κρίσιμα ζητήματα που απασχολούν τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, να ακούσουμε προσεκτικά τα αιτήματα των Πρυτανικών Αρχών και να ανταλλάξουμε απόψεις για τις θεσμικές παρεμβάσεις που δρομολογούνται. Ανάμεσά τους, τα νέα νομοθετήματα για την ενίσχυση της ποιότητας σπουδών, τη διασύνδεση με την αγορά εργασίας, τη διεθνοποίηση των ΑΕΙ, την ασφάλεια στα Πανεπιστήμια και την περαιτέρω ενδυνάμωση της εξωστρέφειας των Ιδρυμάτων. Το Υπουργείο Παιδείας βρίσκεται και θα συνεχίσει να βρίσκεται σε αγαστή συνεργασία με τον θεσμό της Συνόδου των Πρυτάνεων και θα συνεχίσει να στέκεται στο πλευρό των πανεπιστημίων, στηρίζοντας κάθε προσπάθεια που προάγει την αριστεία, την καινοτομία, το δημόσιο συμφέρον και τη συνολική ενίσχυση του δημοσίου πανεπιστημίου. Η συνεργασία μας δεν είναι απλώς επιθυμητή· είναι απολύτως απαραίτητη για τη διαμόρφωση ενός ισχυρού, σύγχρονου και ανταγωνιστικού πανεπιστημίου, αντάξιου των δυνατοτήτων της χώρας και των προσδοκιών της νέας γενιάς».
Τα πορίσματα της Συνόδου
Η 109η Σύνοδος Πρυτάνεων ανέδειξε ως κεντρικό θέμα την κύρωση της Συνθήκης της Λισαβόνας (Ν. 5114/2024), που αποτελεί μια ιστορική αλλαγή για τα ελληνικά ΑΕΙ. Η αναγνώριση ξένων τίτλων σπουδών πλέον περνά από τη λογική του δικαιώματος και όχι της γραφειοκρατίας. Το νέο σύστημα θα βασίζεται σε ψηφιακές υπογραφές, άμεσο έλεγχο σε ευρωπαϊκές βάσεις δεδομένων και θα καταργήσει τις ουρές και τα φυσικά έγγραφα. Για την επιτυχία του, απαιτείται η στελέχωση των πανεπιστημίων με 200 ειδικά καταρτισμένους αξιολογητές και η δημιουργία κοινής οδηγίας «ουσιώδους διαφοράς» που θα διασφαλίζει ομοιόμορφες αποφάσεις.
Επιπλέον, συζητήθηκε η προοπτική καθιέρωσης Κοινού Ευρωπαϊκού Πτυχίου μέχρι το 2029, σε μια προσπάθεια εναρμόνισης των ελληνικών σπουδών με την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Ένα Policy Lab θα αναλάβει να εντοπίσει ευκαιρίες και προκλήσεις προς αυτή την κατεύθυνση.
Στα πορίσματα της Συνόδου, αποτυπώνονται, επίσης, ζητήματα χρηματοδότησης, διοικητικής υποστήριξης, ψηφιακού μετασχηματισμού, διεθνών συνεργασιών, καινοτομίας και στρατηγικής για την έρευνα.
Συγκεκριμένα,
1. Κίνδυνοι και Προκλήσεις στη Χρηματοδότηση και την Υλοποίηση Ερευνητικών Έργων
Ένα από τα βασικά ζητήματα που επισημάνθηκαν είναι ο κίνδυνος μη χρηματοδότησης σημαντικών έργων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λόγω της απαίτησης προκαταβολικής έγκρισης εθνικής συμμετοχής. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στη χρηματοδότηση έργων που τελικά δεν επιλέγονται από την ΕΕ, αφήνοντας άλλα, επιλεγμένα, χωρίς την απαραίτητη εθνική χρηματοδότηση και δυσχεραίνοντας την υλοποίησή τους.
Επιπλέον, η διαδικασία υποβολής προτάσεων χαρακτηρίζεται γραφειοκρατική και καθυστερεί την έγκριση και υλοποίηση, ιδίως λόγω της υποχρέωσης υποβολής αίτησης χρηματοδότησης πριν την κύρια πρόταση. Τα κριτήρια επιλογής και η εφαρμογή διαδικασιών “first come, first served” δεν διασφαλίζουν πάντα τη χρηματοδότηση των πιο ανταγωνιστικών και καινοτόμων προτάσεων, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν να αποκλειστούν αξιόλογες προτάσεις.
Η σύσταση είναι η άμεση αναθεώρηση της νομοθεσίας ώστε η εθνική συμμετοχή να παρέχεται μετά την αξιολόγηση των προτάσεων από την ΕΕ, διασφαλίζοντας έτσι την αποτελεσματικότητα και τη διαφάνεια.
2. Χρηματοδότηση και Διοικητική Υποστήριξη
Ένα κρίσιμο ζήτημα είναι η υποστελέχωση των πανεπιστημίων σε διοικητικό προσωπικό, ενόψει και των επερχόμενων συνταξιοδοτήσεων. Επισημαίνεται η ανάγκη άμεσης ενίσχυσης μέσω προσλήψεων μέσω ΑΣΕΠ, με στοχευμένες προσλήψεις σε τομείς όπως η οικονομική διαχείριση, η διαχείριση Erasmus, και η τεχνική υποστήριξη.
Προτείνεται η αυτονομία των ιδρυμάτων στη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού τους, με πιο ευέλικτες διαδικασίες πρόσληψης, αξιολόγησης και προαγωγών, καθώς και η αναβάθμιση των οργανογραμμάτων τους. Επίσης, η ανάπτυξη δομών παρακολούθησης και ανάλυσης του ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και η θεσμοθέτηση ετήσιου απολογισμού, αποτελούν κρίσιμα εργαλεία για την αποτελεσματική διαχείριση.
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός των διοικητικών υπηρεσιών και η ενίσχυση των IT υποδομών, με συνεργασία και αξιοποίηση της GUnet, είναι επίσης προτεραιότητες, ώστε να καταστεί δυνατή η αποτελεσματικότερη λειτουργία και η διαφάνεια.
3. Ψηφιακός Μετασχηματισμός και Κοινωνία της Πληροφορίας
Η σύνοδος εισηγείται την καθιέρωση θεσμικής εκπροσώπησης των Μονάδων Ψηφιακού Μετασχηματισμού (ΜΨΔ) στα πανεπιστήμια, με τη στελέχωση και άμεση λειτουργία τους, καθώς και την ενίσχυση των υποδομών και των πολιτικών για την ψηφιοποίηση των πανεπιστημίων. Προτείνονται ταυτόχρονα η δημιουργία και η διαχείριση κεντρικών πλατφορμών, η διασφάλιση χρηματοδότησης σε κρίσιμες εφαρμογές (π.χ. ψηφιακό φοιτητολόγιο, ταυτοποίηση, πλατφόρμες διαχείρισης), και η συνεργασία με την GUnet.
Επίσης, προωθείται η δημιουργία και η πιστοποίηση ψηφιακών δεξιοτήτων των φοιτητών, η ανάπτυξη πολιτικών και η διαμόρφωση στρατηγικής για την ψηφιακή διακυβέρνηση των πανεπιστημίων.
4. Διεθνείς Συνεργασίες και Διεκδίκηση Ευρωπαϊκών Πρωτοβουλιών
Αποδίδεται έμφαση στην αξιοποίηση διεθνών συνεργειών, όπως το Athens Columbia Global Center και το δίκτυο United Nations Academic Impact, που αποτελούν ευκαιρίες για την ενίσχυση της διεθνοποίησης, της βιωσιμότητας και της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών πανεπιστημίων.
Ειδικά, η συμμετοχή στο δίκτυο UNAI προωθεί την ενσωμάτωση των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) στην εκπαιδευτική διαδικασία, ενισχύοντας την κοινωνική ευθύνη και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση.
5. Στρατηγική για Έρευνα και Καινοτομία
Ένα από τα σημαντικότερα πορίσματα αφορά στην ανάγκη άμεσης εκπόνησης εθνικής στρατηγικής για την έρευνα και την καινοτομία. Η στρατηγική αυτή θα διασφαλίζει την αποτελεσματική διασύνδεση της έρευνας με την κοινωνία και την οικονομία, θα προωθεί την ανταγωνιστικότητα της χώρας και θα ενισχύει τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Επιπλέον, προτείνεται η υιοθέτηση μεσοπρόθεσμου σχεδιασμού χρηματοδότησης, με τακτικές προσκλήσεις και επαρκείς πόρους, ώστε να διασφαλιστούν οι απαραίτητες επενδύσεις στην έρευνα, την καινοτομία και τις υποδομές.
6. Χρηματοδοτήσεις και Επενδύσεις
Η ανάγκη επαναφοράς έκτακτης χρηματοδότησης προς τα πανεπιστήμια και η επιτάχυνση της εκταμίευσης πόρων από το ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για την υλοποίηση ερευνητικών προγραμμάτων και έργων, αποτελεί κεντρική προτεραιότητα. Η συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και άλλα συναρμόδια υπουργεία, η ενίσχυση της διαχειριστικής επάρκειας και η ανάπτυξη ολοκληρωμένων προγραμμάτων ενεργειακής αναβάθμισης σε κτίρια, θα συμβάλλουν στην πράσινη μετάβαση και στη μείωση ενεργειακού αποτυπώματος.
Η δημιουργία τομεακών προγραμμάτων ενεργειακής αναβάθμισης και η επανεκκίνηση των σχεδίων χρηματοδότησης θα στηρίξουν την ενεργειακή βιωσιμότητα και θα μειώσουν λειτουργικά κόστη.
7. Διοικητική και Λειτουργική Αναδιάρθρωση
Τονίζεται η ανάγκη ενίσχυσης των διοικητικών υπηρεσιών, της διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, και της αυτονομίας των ιδρυμάτων σε προσλήψεις και διαχείριση προσωπικού. Η αναθεώρηση των οργανογραμμάτων, η επαναφορά οργανικών θέσεων και η ενίσχυση συνεργασιών με την τοπική κοινωνία και την αγορά εργασίας κρίνονται ζωτικής σημασίας.
Επίσης, προωθούνται πολιτικές διαφάνειας, η ανάπτυξη εσωτερικών πολιτικών ανθρώπινου δυναμικού και η ετήσια αποτίμηση των ενεργειών και αποτελεσμάτων.
8. Φοιτητική Μέριμνα και Κοινωνική Πολιτική
Σε ό,τι αφορά τη φοιτητική μέριμνα, προτείνεται η κατάργηση περιττών δικαιολογητικών και η αυτοματοποιημένη διασύνδεση με δημόσιες βάσεις δεδομένων (ΑΑΔΕ, Μητρώο Πολιτών). Επίσης, προβλέπεται η αύξηση του επιδόματος στέγασης, η αναβάθμιση των συστημάτων αξιολόγησης και η δυνατότητα σε φοιτητές που σπουδάζουν δεύτερο πτυχίο ή διαμένουν σε ιδιωτικές εστίες να λαμβάνουν στεγαστικό επίδομα.
Το μήνυμα της Συνόδου
Συνολικά, η Σύνοδος Πρυτάνεων τόνισε την ανάγκη για ένα ολοκληρωμένο, στρατηγικό και βιώσιμο πλαίσιο, που θα ενισχύσει το ρόλο των πανεπιστημίων ως «γέφυρα» ευκαιριών, θα προάγει την καινοτομία και θα διασφαλίσει την ανταγωνιστικότητα της χώρας σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.
Σε αυτό το πλαίσιο, αναμένεται να κατατεθεί κοινή επιστολή των Πρυτάνεων προς τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, ζητώντας την άμεση χρηματοδότηση και στήριξη των κρίσιμων τομέων, ώστε τα ελληνικά πανεπιστήμια να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της νέας εποχής.
