Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου κήρυξε απόψε την έναρξη των εργασιών του 10ου ετήσιου διεθνούς συνεδρίου του «Athens Democracy Forum 2022», το οποίο τελεί υπό την αιγίδα της και διοργανώνεται σε συνεργασία με τους New York Times.
Κατά την ομιλία της, η κυρία Σακελλαροπούλου τόνισε ότι «η δημοκρατία παραμένει ο αξεπέραστος πολιτικός και κοινωνικός μας ορίζοντας, το πλαίσιο αναφοράς και διαμόρφωσης της συνείδησής μας και της σχέσης μας με τους άλλους».
Επισήμανε, επίσης, ότι «συνιστά το βαθύ και ανθεκτικό κοινό μας βίωμα, στην Ευρώπη και τον αναπτυγμένο κόσμο, στο οποίο στηρίζεται έλλογα η συνύπαρξή μας, ο ίδιος ο πολιτισμός μας».
Ωστόσο, παρατήρησε ότι «η δημοκρατία δεν αναφέρεται μόνο στον ορθό λόγο και τη διαδικαστική ή τυπική νομιμότητα. Δεν αποτελεί απλά θέμα σύμβασης και τύπων. Προϋποθέτει και το δημοκρατικό πάθος και συναίσθημα, το οποίο μας κινητοποιεί και δυναμώνει την πίστη μας σε αυτή». Στο ίδιο πλαίσιο, σημείωσε ότι «αυτή τη δημοκρατία του συναισθήματος, που συνδέεται άμεσα με την ευρύτερη θέαση της κοινωνίας ως τόπου ελευθερίας και ισότητας, έχει έρθει η ώρα να τη θωρακίσουμε, υλικά και πνευματικά, απέναντι στις οπισθοδρομικές και αντιδραστικές φωνές». Όπως είπε, «η δημοκρατία, ως αυτονόητος και καθολικός τρόπος ύπαρξής μας, που συναρθρώνει το ιδιωτικό με το δημόσιο και το κοινωνικό με το πολιτικό, καλείται να επινοήσει ξανά τον εαυτό της. Να επανασυνδεθεί με την ιδρυτική της ορμή, διατηρώντας το πλούσιο και πολύτιμο για όλους μας κεκτημένο της».
Ειδική αναφορά έκανε και στον ψυχροπολεμικό διχασμό, που επιστρέφει με όρους θερμής σύγκρουσης, και υποστήριξε ότι «η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία δεν αποτελεί μόνο μια κατάφωρη παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου και προσβολή της εδαφικής ακεραιότητας και κυριαρχίας μιας ανεξάρτητης χώρας. Υποδηλώνει την ευθεία και ολομέτωπη αμφισβήτηση της φιλελεύθερης δημοκρατίας και των ευρωπαϊκών αξιών».
Περιγράφοντας τις δυσκολίες της σύγχρονης εποχής υπογράμμισε ότι «ζούμε δίχως άλλο σε μια περίοδο κρίσεων και αλλαγών. Μια νέα κανονικότητα αναδύεται και εμπεδώνεται, ανατρέποντας την αισιοδοξία που επικρατούσε στις αρχές του αιώνα» και πρόσθεσε ότι «η παγκόσμια οικονομική κρίση διεύρυνε τις ανισότητες και ανέδειξε το αίτημα της αποτελεσματικής προστασίας των πιο ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Η πανδημία δοκίμασε τα σωματικά και ψυχικά μας όρια, σε μια πρωτόγνωρη εμπειρία περιορισμών στις ελευθερίες μας. Το προσφυγικό και μεταναστευτικό ζήτημα μας έφερε ενώπιον του ανθρωπιστικού μας καθήκοντος και της ανάγκης χάραξης μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής της αλληλεγγύης και της ευθύνης. Τα ακραία φυσικά φαινόμενα και οι καταστροφές καταδεικνύουν, με βαρύ κόστος, ότι η αναβλητικότητά μας απέναντι στην κλιματική αλλαγή θα είναι μοιραία για όλον τον πλανήτη. Η ενεργειακή κρίση σήμερα απειλεί τις πιο βασικές υλικές προϋποθέσεις της διαβίωσής μας».
Ακολουθεί ολόκληρη η ομιλία:
«Με ιδιαίτερη χαρά σας καλωσορίζω στις εργασίες του Athens Democracy Forum, το οποίο συμπληρώνει φέτος τα 10 του χρόνια και διοργανώνεται σε συνεργασία με τους New York Times. Το συνέδριο τιμούν με τη συμμετοχή τους διακεκριμένοι ομιλητές, ενώ το θέμα του συνιστά μια σπουδαία διανοητική άσκηση και πρόκληση στη συγκυρία που διανύουμε. Η κεντρική του προβληματική, δηλαδή η αποτίμηση της τελευταίας δεκαετίας και τα κρίσιμα ερωτηματικά που ανακύπτουν για το μέλλον, έχει καίρια σημασία για τη σύγχρονη δημοκρατία.
Ζούμε δίχως άλλο σε μια περίοδο κρίσεων και αλλαγών. Μια νέα κανονικότητα αναδύεται και εμπεδώνεται, ανατρέποντας την αισιοδοξία που επικρατούσε στις αρχές του αιώνα. Η ελπίδα της καθολικής προόδου και ευημερίας, στις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης, υποχώρησε λόγω δομικών αντιφάσεων και απρόβλεπτων γεγονότων. Σε έναν κόσμο διαφορετικών και πολλών ταχυτήτων, το ιδανικό της ανοικτής κοινωνίας δοκιμάζεται στην ένταση και τη σκληρότητα του πραγματικού. Η παγκόσμια οικονομική κρίση διεύρυνε τις ανισότητες και ανέδειξε το αίτημα της αποτελεσματικής προστασίας των πιο ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Η πανδημία δοκίμασε τα σωματικά και ψυχικά μας όρια, σε μια πρωτόγνωρη εμπειρία περιορισμών στις ελευθερίες μας. Το προσφυγικό και μεταναστευτικό ζήτημα μας έφερε ενώπιον του ανθρωπιστικού μας καθήκοντος και της ανάγκης χάραξης μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής της αλληλεγγύης και της ευθύνης. Τα ακραία φυσικά φαινόμενα και οι καταστροφές καταδεικνύουν, με βαρύ κόστος, ότι η αναβλητικότητά μας απέναντι στην κλιματική αλλαγή θα είναι μοιραία για όλον τον πλανήτη. Η ενεργειακή κρίση σήμερα απειλεί τις πιο βασικές υλικές προϋποθέσεις της διαβίωσής μας.
Ο κοινωνίες μας αναδιατάσσονται, με ρυθμό που υπερβαίνει συχνά τις δυνατότητες κατανόησης των ριζικών μεταβολών που συντελούνται. Οι δικαιοπολιτικές κατακτήσεις του 2ου μισού του 20ου αιώνα υφίστανται την αυξανόμενη πίεση του σύγχρονου αναθεωρητισμού. Ο ψυχροπολεμικός διχασμός επιστρέφει με όρους θερμής σύγκρουσης. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία δεν αποτελεί μόνο μια κατάφωρη παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου και προσβολή της εδαφικής ακεραιότητας και κυριαρχίας μιας ανεξάρτητης χώρας. Υποδηλώνει την ευθεία και ολομέτωπη αμφισβήτηση της φιλελεύθερης δημοκρατίας και των ευρωπαϊκών αξιών.
Στις ανελεύθερες δημοκρατίες, η παντοδυναμία της πλειοψηφίας εξασθενεί τα θεσμικά αντίβαρα του κράτους δικαίου και νομιμοποιεί την καταπιεστική, ειδικά για τις μειονότητες, άσκηση της εξουσίας. Οι λαϊκισμοί τροφοδοτούνται από τις κρίσεις για να καλλιεργήσουν μια μονοδιάστατη πρόσληψη του λαού, δίχως σεβασμό στην ετερότητα και την πολυφωνία. Η διάκριση των εξουσιών, η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και η ελευθερία του Τύπου εργαλειοποιούνται στο όνομα της δήθεν χαρισματικής αντιπροσώπευσης της λαϊκής βούλησης. Πλήττουν στην καρδιά της τη συμπεριληπτική και ανοικτή φύση της δημοκρατίας, διακρίνοντας ανάμεσα σε εχθρούς και φίλους. Την ίδια στιγμή, ακόμη και οι πιο προηγμένες δημοκρατίες γνωρίζουν σημαντικές διαιρέσεις. Η ακρίβεια και η μείωση της αγοραστικής δύναμης σε συνθήκες πληθωρισμού, η εργασιακή επισφάλεια, σε πεδία υψηλού ανταγωνισμού, και η έκθεση σε μια σειρά από κινδύνους, από τη δημόσια υγεία μέχρι το περιβάλλον, με λίγα λόγια η ασταθής θέση των πολλών σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία του ρίσκου, αποσταθεροποιεί την εμπιστοσύνη τους στο πολίτευμα και το πολιτικό σύστημα.
Οι κρίσεις συνιστούν, από την άλλη, και προκλήσεις για τον αναστοχασμό και την ανανέωση της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Οι αναγκαιότητες των καιρών φέρνουν στο φως νέες δυνατότητες για την ανθρωπότητα. Για παράδειγμα, η πανδημία επιτάχυνε τη μαζική μετάβασή μας στην ψηφιακή εποχή και ανέδειξε την τηλεργασία και την τηλεκπαίδευση, ως πρόσθετα και πολύτιμα εργαλεία για τις δημόσιες πολιτικές. Το κοινωνικό Κράτος μπορεί να επανασχεδιαστεί χάρη στην ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών που αξιώνουν οριζόντια εφαρμογή και απελευθερώνουν τη δυναμική μας στους τομείς της υγείας, της παιδείας και της εργασίας. Η κλιματική αλλαγή και το ενεργειακό ζήτημα προκαλούν την οικολογική μας συνείδηση, καθώς γίνεται αντιληπτή συνολικά αφενός η άμεση απειλή για το οικοσύστημα, αφετέρου η πεπερασμένη διάσταση των πόρων.
Κυρίες και κύριοι,
Η δημοκρατία παραμένει ο αξεπέραστος πολιτικός και κοινωνικός μας ορίζοντας, το πλαίσιο αναφοράς και διαμόρφωσης της συνείδησής μας και της σχέσης μας με τους άλλους. Συνιστά το βαθύ και ανθεκτικό κοινό μας βίωμα, στην Ευρώπη και τον αναπτυγμένο κόσμο, στο οποίο στηρίζεται έλλογα η συνύπαρξή μας, ο ίδιος ο πολιτισμός μας. Η δημοκρατία όμως δεν αναφέρεται μόνο στον ορθό λόγο και τη διαδικαστική ή τυπική νομιμότητα. Δεν αποτελεί απλά θέμα σύμβασης και τύπων. Προϋποθέτει και το δημοκρατικό πάθος και συναίσθημα, το οποίο μας κινητοποιεί και δυναμώνει την πίστη μας σε αυτή. Αυτή τη δημοκρατία του συναισθήματος, που συνδέεται άμεσα με την ευρύτερη θέαση της κοινωνίας ως τόπου ελευθερίας και ισότητας, έχει έρθει η ώρα να τη θωρακίσουμε, υλικά και πνευματικά, απέναντι στις οπισθοδρομικές και αντιδραστικές φωνές. Η δημοκρατία, ως αυτονόητος και καθολικός τρόπος ύπαρξής μας, που συναρθρώνει το ιδιωτικό με το δημόσιο και το κοινωνικό με το πολιτικό, καλείται να επινοήσει ξανά τον εαυτό της. Να επανασυνδεθεί με την ιδρυτική της ορμή, διατηρώντας το πλούσιο και πολύτιμο για όλους μας κεκτημένο της.
Σας ευχαριστώ».
Πηγή: ΑΠΕ / ΜΠΕ
