Η διαταραχή που απειλεί όσους βίωσαν την τραυματική εμπειρία της πυρκαγιάς

Λίγες μόνο μέρες μετά από την κατάσβεση των περισσότερων καταστροφικών πυρκαγιών που έπληξαν την χώρα μας και μετρούμε πολυάριθμα τραύματα. Η προσοχή μας ξεκάθαρα μεταφέρεται σε αυτούς τους ανθρώπους που βίωσαν απώλεια και καταστροφή και στις επιπτώσεις που μπορεί να έχει μια τέτοια φυσική καταστροφή σε σωματικό και ψυχικό επίπεδο. Εκτός από τις αγχώδεις και καταθλιπτικές διαταραχές υπάρχει μια κατηγορία διαταραχών που αναπτύσσονται στον άνθρωπο μετά το βίωμα μιας τραυματικής εμπειρίας που ονομάζεται Διαταραχή Μετατραυματικου Στρες (Post Traumatic Stress Disorder, PTSD) και επηρεάζει περίπου το 7-8% του γενικού πληθυσμού. Τι είναι όμως το τραύμα και πως μπορούμε να ξεχωρίσουμε τα φυσιολογικά συμπτώματα αυτού από την ανάπτυξη κάποιας μορφής ψυχοπαθολογίας;

Υπάρχουν εμπειρίες στην ζωή ενός ανθρώπου που μπορεί να είναι ενοχλητικές και επίπονες. Υπάρχει όμως μια λεπτή γραμμή που διαχωρίζει το φυσιολογικό από το παθολογικό κατ’ επέκταση υπάρχει διαφορά μεταξύ μιας προσωρινά ενοχλητικής και μιας τραυματικής εμπειρίας. Τραυματικό είναι ένα γεγονός που το άτομο αντιλαμβάνεται ως επιβλαβές ή/ και απειλητικό , έχει μακρόχρονη επίδραση και επηρεάζει την ευημερία του ατόμου. Αυτό σημαίνει πρακτικά πως το ίδιο το άτομο ορίζει πως έχει βιώσει μια εμπειρία και όχι οι γύρω του άρα κάτι που αποτελεί τραύμα για κάποιον, για κάποιον άλλον μπορεί να μην είναι τόσο επιβλαβές.

Μία ληστεία, ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα, μια κλοπή, μια σεξουαλική επίθεση, ο απροσδόκητος θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, ένας σεισμός, μια πυρκαγιά και γενικά οτιδήποτε μπορεί να προκαλέσει πραγματικό θάνατο ή απειλή θανάτου ονομάζεται κρίση και μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχή μετραυματικού στρες. Το να δεις δηλαδή κάποιον να πληγώνεται ή να πεθαίνει όπως και το να πληροφορείσαι πως η ζωή κάποιου από το στενό συγγενικό η κοινωνικό σου κύκλο κινδυνεύει ενδέχεται να προκαλέσει ψυχική διαταραχή.

Η PTSD διεγνώσθη αρχικά στους βετεράνους του πολέμου του Πρώτου Παγκόσμιου πολέμου ως «σοκ βομβαρδισμού» είχε περιγράφει όμως πολύ νωρίτερα ως «νευρικό σοκ», «αγχώδης νεύρωση» και «τραυματική νεύρωση». Και ενώ ξεκαθαρίσαμε πως το τραύμα είναι μια υποκειμενική εμπειρία, η διαταραχή μετραυμαυτικού stress ορίζεται ως μια συνθέτη διαταραχή που προκαλείται από ένα η περισσότερα ψυχολογικά τραύματα και προκαλούν έντονο φόβο/ τρόμο και δυσφορία η οποία επηρεάζει την λειτουργικότητα του ατόμου.

Υπάρχουν 4 κατηγορίες συμπτωμάτων σύμφωνα με το DSM5 (κλίμακα ταξινόμησης ψυχικών διαταραχών)

Συμπτώματα αποφυγής

• Αποφυγή συγκεκριμένων περιοχών / θεαμάτων / καταστάσεων / ήχων που υπενθυμίζουν το γεγονός
• Άγχος , κατάθλιψη , συναισθηματικό μούδιασμα ή ενοχή

Συμπτώματα επαναβίωσης

• Ενοχλητικές σκέψεις , εφιάλτες ή αναδρομές στο παρελθόν

Συμπτώματα υπερδιέγερσης

• Θυμός , ευερεθιστότητα και υπερδιεργεσης
• Επιθετική , απερίσκεπτη συμπεριφορά , συμπεριλαμβανομένων των αυτοτραυματισμών
• Διαταραχές ύπνου

Συμπτώματα αρνητικής διάθεσης και σκέψης

• Απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που κάποτε θεωρούσε απολαυστικές
• Δυσκολία να θυμάται λεπτομέρειες του οδυνηρού περιστατικού
• Αλλαγές στις συνήθειες ή/και στην συμπεριφορά μετά το τραύμα

Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως για να οριστεί το άτομο με την συγκεκριμένη διαταραχή θα πρέπει να πληρεί κάποια συγκεκριμένα κριτήρια η διάρκεια των οποίων πρέπει να ξεπερνά τον ένα μήνα.

Αυτός ο διαχωρισμός είναι πολύ σημαντικός καθώς μετά την εμπειρία ενός τραυματικού γεγονότος το άτομο είναι πολύ φυσιολογικό να βιώσει αντιδράσεις όπως σοκ, θυμός, φόβος, εφιάλτες, ενοχές, αίσθηση αβοήθητου.

Στην μετατραυματική διαταραχή λοιπόν τα ανωτέρω συμπτώματα όχι απλά δεν υποχωρούν με τον χρόνο αλλά γίνονται ακόμα πιο επίπονα και βασανιστικά τόσο που εμποδίζουν τον άνθρωπο να ζει και να απολαμβάνει όπως έπραττε πριν από το βίωμα της τραυματικής εμπειρίας .

Μελέτες έχουν δείξει πως οι άνθρωποι που υπέφεραν από PTSD υπέστησαν μόνιμες αλλαγές στον εγκέφαλο τους (κυρίως στον άξονα υποθάλαμου και υπόφυσης) που σχετίζονται με διαταραχές όρεξης – κορεσμού, δίψας, θερμορρύθμισης, κόπωσης, υπνηλίας, απώλειας τριχών, αύξησης βάρους, απώλειας της libido, ελάττωση της ψυχοκοινωνικής ευεξίας κ.α. Έχει παρατηρηθεί επίσης αύξηση της έκκρισης κορτιζόλης, νορεπινεφρίνης ,και θυροξίνης οι οποίες σχετίζονται με αυξημένα επίπεδα άγχους, κατάθλιψης, διαταραχών μνήμης, παχυσαρκίας, διαβήτη, ευερεθιστότητας, ψυχικής αστάθειας, υπέρτασης, δύσπνοιας, διάρροιες, ταχυκαρδίες και κοιλιαλγία.

Το PTSD δεν ξεχωρίζει άνδρες, γυναίκες και παιδιά, ωστόσο είναι περισσότερο συχνό στις γυναίκες ενώ στα παιδιά δεν εκδηλώνεται με τα παραπάνω συμπτώματα πάντα αλλά περισσότερο με νυχτερινή ενούρηση, βιώνοντας flashbacks ενώ παίζουν ή ζωγραφίζουν αλλά και έχοντας μια ασυνήθιστη συμπεριφορά προσκολλημένα στους φροντιστές τους.

Η Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία, το EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) καθώς και η λήψη φαρμακευτικής αγωγής (SSRIs, αγχολυτικά φάρμακα και τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά φάρμακα ) μπορούν να βελτιώσουν και σταδιακά να εκμηδενίσουν τα συμπτώματα, αποκαθιστώντας έτσι την ψυχική ηρεμία και την λειτουργικότητα του ατόμου.

Το πιο σημαντικό όμως που πρέπει να κρατήσουμε σχετίζεται με το πως μπορούμε να βοηθήσουμε εμείς έναν άνθρωπο που βίωσε κάποιο τραυματικό γεγονός . Το άτομο που βιώνει τραύμα δεν πρέπει να συνεχίσει να βιώνει τρόμο και αδυναμία ούτε να μην έχει κοινωνική στήριξη μετά το συμβάν .Επομένως τα άτομα αυτά θα πρέπει να μεταφερθούν με ηρεμία σε ένα ασφαλές περιβάλλον και να πλαισιωθούν από κρατικούς φορείς και ομάδες εθελοντών σε όλα τα επίπεδα ( πρακτικά καθημερινά αλλά και ψυχολογικά).

Η δημιουργία λοιπόν ενός stress free περιβάλλοντος έχει αποδειχθεί πως μπορεί να ανακόψει την πορεία εμφάνισης μετατραυματική διαταραχής .

Σε αυτές τις δύσκολες στιγμές ας έχουμε όλοι την γνώση εκείνη που χρειάζεται για να περιθάλψουμε ουσιαστικά τους τραυματισμένους ψυχικά συνανθρώπους μας και να ενθαρρύνουμε τα άτομα που υποφέρουν από συμπτώματα να επισκεφθούν ένα ειδικό Ψυχικής Υγείας.

*Η Άννα Πανουσάκου είναι Συμβουλευτική Ψυχολόγος

Πηγή: ygeiamou.gr