Γράφει ο Στέφανος Καβαλλιεράκης
Διευθυντής του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών-Ιδρύματος Βούρου Ευταξία
Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 είναι ένα γεγονός που δεν έχει καταλάβει την αρμόζουσα θέση του στην ευρωπαϊκή ιστορία. Είναι η πρώτη επιτυχημένη Επανάσταση του 19ου αιώνα, η πρώτη Επανάσταση που πλήττει την περίφημη συμφωνία της Βιέννης του 1815, η πρώτη Επανάσταση που πλήττει την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο μαλακό υπογάστριό της, η Επανάσταση που ξεκινά τη διάσπαση της «ορθόδοξης κοινότητας των Βαλκανίων» εισάγοντας εθνικά στοιχεία και, τέλος, η Επανάσταση που θα ξεκινήσει την επαναχάραξη των ευρωπαϊκών συνόρων, διαδικασία που θα ολοκληρωθεί έναν αιώνα αργότερα, στην πιο τοπική κλίμακα με τους Βαλκανικούς Πολέμους και στην Ευρωπαϊκή με τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σηματοδοτεί δε ένα από τα γεγονότα έναρξης του «σύντομου» ελληνικού 19ου αιώνα, τόσο πλούσιου όμως σε γεγονότα που θα καταλήξει με το τέλος των Αυτοκρατοριών και την ίδρυση των ευρωπαϊκών εθνών-κρατών.
Το 1821 συγκροτήθηκε η εθνική μας ταυτότητα, άρχισαν να συνειδητοποιούνται οι εθνικές μας διεκδικήσεις και να αποκρυσταλλώνεται το εθνικό μας όραμα.Το ελληνικό κράτος ως ο κληρονόμος αλλά και το δημιούργημα αυτής της Επανάστασης ,αλλά και όλοι οι Έλληνες εντός και εκτός συνόρων, οφείλουν την επέτειο των 2 αιώνων να την αναδείξουν, να τιμήσουν από τη μια μεριά τους φουστανελοφόρους πολεμιστές αλλά και δυτικότροπους διανοούμενους, τους εκκλησιαστικούς λειτουργούς αλλά και τους ξένους-φιλέλληνες που συμμετείχαν σε αυτή την Επανάσταση που πήγε
κόντρα σε όλη την ευρωπαϊκή ισορροπία δυνάμεων του 19ου αιώνα και από την άλλη μεριά να εορτάσουμε την ιδρυτική πράξη της συγκρότησής της νεώτερης Ελλάδας αναδεικνύοντας τις φάσεις διαμόρφωσης της από το τότε στο σήμερα.
Η ανάδειξη του 1821 δυο αιώνες μετά, το ενωτικό του μήνυμα, η απεύθυνση σε όλες τις δυνάμεις που αποτελούν πλέον το κοινωνικό σώμα, από εκείνους που έφυγαν στο εξωτερικό μέχρι τους μετανάστες, θα ήταν όχι μόνο μια ανάδειξη του νεωτερικού ιστορικού βάθους της Ελλάδας αλλά και της δυνατότητας του μετασχηματισμού της ως σήμερα, από επαρχία της οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε χώρα μέλος της Ε.Ε. Αυτός ήταν ο πλούτος και η συνθετότητα του 1821 από το μεγάλο πολιτικό μυαλό του Καποδίστρια, στον ιδεαλισμό του Ρήγα, στην μοναχική πνευματική προσπάθεια του Κοραή, στη πολιτική εμπειρία του Φαναριωτισμού του Μαυροκορδάτου, το πλαίσιο των μυστικών και συνωμοτικών δικτύων της Φιλικής Εταιρείας τα οποία μύησαν
χιλιάδες Έλληνες σε μια ιδέα εθνικής κινητοποίησης και χειραφέτησης, στη δράση χιλιάδων που σαν να τους άγγιξε κάτι για να συσπειρωθούν πίσω από μια ιδέα , στην εκπαιδευτική προσπάθεια από δεκάδες διαφορετικές πήγες που προσπαθούσαν να δώσουν εκπαίδευση σε όλες τις γωνιές του ελλαδικού χώρου.
Αυτό είναι το 1821, τόσο εκρηκτικό , τόσο αλλοπρόσαλλο μείγμα που συνέτεινε σε μια ιδέα , της ελευθερίας, που ταρακούνησε τους θεσμούς μιας παραδοσιακής κοινωνίας, που κινητοποίησε ανθρώπους από τελείως διαφορετικές προελεύσεις και τους έφερε στο ίδιο τραπέζι . Το 1821 δεν ήταν μόνο μια επανάσταση κατά της πανίσχυρης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας , ήταν κυρίως μια τεράστια εσωτερική επανάσταση του Ελληνισμού και αλλαγή της ιδιοπροσωπίας του που απετέλεσε την κορυφαία πηγή ενότητας για τον Ελληνισμό αλλά και έμπνευσης και για άλλες εθνικές επαναστάσεις που ακολούθησαν.
Το Ελληνικό έθνος υπήρξε πάντα ένα « έθνος σε κίνηση» που μετανάστευσε, αναζήτησε οικονομική ελευθερία, διέπρεψε σε διαφορετικούς εμπορικούς τομείς, προσαρμόστηκε, συνετέλεσε στην ανάπτυξη των τόπων στους οποίους βρέθηκε. Παράλληλα , ξεκινώντας από το 1821 απέκτησε και μια εστία, που πέρα από τις παθογένειες της λειτουργίας του κράτους, οι απανταχού
Έλληνες φρόντισαν να διαφυλάξουν, να επεκτείνουν , να ενισχύσουν οικονομικά, να πολεμήσουν για αυτή την εστία. Το 1821 προσέφερε στη μητέρα πατρίδα σύνορα, πλαίσιο και τον ενωτικό κρίκο μεταξύ των Ελλήνων όπου και να βρίσκονται στο κόσμο. Αυτό τον κρίκο ενότητας, που περνά από γενιά σε γενιά οφείλουμε να διαφυλάξουμε. Δεν είναι μόνο κρίκος ιστοριών αλλά δυναμικό στοιχείο της εθνικής ταυτότητας , του πολιτισμικού αποτυπώματος των Ελλήνων ,της δυνατότητας της ενσωμάτωσης αλλά και της ένταξης μας.
Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 όχι μόνο οδηγείται σε μια πετυχημένη έκβαση αλλά προτάσσει και πρωτοποριακά διακυβεύματα, όπως η εθνική ενοποίηση, η ενδυνάμωση της εθνικής συνείδησης και το χτίσιμο μιας ισχυρής εθνικής ταυτότητας. Έτσι, συνιστά ένα γεγονός ιδιαίτερα σύνθετο, το οποίο κινητοποίησε πολλές και διαφορετικές δυνάμεις του Ελληνισμού, όπως οι
Έλληνες της Διασποράς, ο εμπορικός κόσμος, ο πνευματικός κόσμος με τους γνωστούς ως σήμερα εκπροσώπους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και, βέβαια, οι Έλληνες και οι Ρωμιοί που έμεναν στον ελλαδικό χώρο και ανέλαβαν κυρίως το πολεμικό έργο.
Το 2021 προσφέρει μια σπουδαία ευκαιρία να υπάρξει όχι μια επαναπροσέγγιση των σπουδαίων αυτών διαδρομών και τομών και η διείσδυση στις πορείες των πρωταγωνιστών, στις ιδεολογικές διαδρομές τους αλλά και στους μετασχηματισμούς τους και κυρίως να μας ανατροφοδοτήσει για τις νέες προκλήσεις του 21ου αιώνα.
Πηγή: «Η Φωνή της Ανατολικής Αττικής»
