Την Πέμπτη (7/4), στο ελληνικό κοινοβούλιο κατά τη διάρκεια της ομιλίας του προέδρου Ζελένσκι, προβλήθηκε μήνυμα δυο στρατιωτών της Ουκρανίας. Μάλιστα, αμφότεροι δήλωσαν ελληνικής καταγωγής ενώ ο ένας εξ αυτών υποστήριξε ότι συμμετέχει στην υπεράσπιση της Μαριούπολης με το τάγμα Αζόφ.
Το τάγμα του Αζόφ, το οποίο είναι γνωστό ως μία ακροδεξιά νεοναζιστική ομάδα έχει απλώσει τα πλοκάμια του τα τελευταία χρόνια στην Ουκρανία, με αποτέλεσμα να γίνει μέρος των ενόπλων δυνάμεων της χώρας, ένοπλη πολιτοφυλακή και πολιτικό κόμμα.
Από την πρώτη ημέρα του πολέμου στην Ουκρανία ένα από τα μεγάλα ζητήματα που είχαν ανακύψει, και που είχαν οδηγήσει στη ρωσική στρατιωτική επέμβαση, ήταν η δράση του ακροδεξιού τάγματος Αζόφ στη χώρα.Αυτό που κανείς δεν είχε φανταστεί, ήταν ότι ένα μέλος του τάγματος Αζόφ, θα έβρισκε βήμα στην ελληνική Βουλή.
Στον ναό της Δημοκρατίας, είναι ανεπίτρεπτο να τοποθετείται και να παίρνει τον λόγο ένας άνθρωπος που υπηρετεί τις ιδέες και τις πρακτικές ενός ακροδεξιού τάγματος εκκαθαρίσεων με φρικαλέα δράση στη χώρα του όλα αυτά τα χρόνια. Κι όμως, αυτό συνέβη το μεσημέρι της Πέμπτης κατά τη διάρκεια της ομιλίας του προέδρου της Ουκρανίας, Βολοντιμίρ Ζελένσκι, μέσω βίντεο.
Τι είναι το τάγμα του Αζόφ;
Είναι μια ακροδεξιά, αποκλειστικά εθελοντική στρατιωτική μονάδα πεζικού, της οποίας τα μέλη –που υπολογίζονται σε 900– είναι υπερεθνικιστές και νοσταλγοί των Ναζί. Πιστεύουν στο δόγμα της λευκής υπεροχής.
Η μονάδα ιδρύθηκε αρχικά ως εθελοντική ομάδα τον Μάιο του 2014 από την υπερεθνικιστική συμμορία Patriot of Ukraine και την ομάδα νεοναζιστικής κοινωνικής εθνικής συνέλευσης (SNA). Και οι δύο συμμετείχαν σε ξενοφοβικά και νεοναζιστικά ιδεώδη και έκαναν βίαιες επιθέσεις σε μετανάστες, στην κοινότητα των Ρομά και σε άτομα που αντιτίθενται στις απόψεις τους.
Ως τάγμα, η ομάδα πολέμησε στην πρώτη γραμμή κατά των φιλορώσων αυτονομιστών στο Ντόνετσκ, την ανατολική περιοχή της Ουκρανίας. Λίγο πριν ξεκινήσει την εισβολή, ο Πούτιν αναγνώρισε την ανεξαρτησία δύο περιοχών που ελέγχονται από τους φιλορώσους αντάρτες από το Ντονμπάς.
Λίγους μήνες μετά την ανακατάληψη του στρατηγικού λιμανιού της Μαριούπολης από τους υποστηριζόμενους από τη Ρωσία αυτονομιστές, η μονάδα ενσωματώθηκε επίσημα στην Εθνική Φρουρά της Ουκρανίας στις 12 Νοεμβρίου 2014 και απέσπασε υψηλούς επαίνους από τον τότε Πρόεδρο Πέτρο Ποροσένκο. «Αυτοί είναι οι καλύτεροι πολεμιστές μας», είχε πει σε μια τελετή απονομής βραβείων το 2014. «Οι καλύτεροι εθελοντές μας».
Ποιος είναι ο ιδρυτής του;
Επικεφαλής της μονάδας ήταν ο Αντρίι Μπιλέτσκι, ο οποίος υπηρέτησε ως αρχηγός τόσο του Patriot of Ukraine (που ιδρύθηκε το 2005) όσο και του SNA (που ιδρύθηκε το 2008). Το SNA είναι γνωστό ότι πραγματοποίησε επιθέσεις σε μειονοτικές ομάδες στην Ουκρανία. Το 2010, ο Μπιλέτσκι είπε ότι ο εθνικός σκοπός της Ουκρανίας ήταν «να ηγηθεί των λευκών φυλών του κόσμου σε μια τελική σταυροφορία… εναντίον των Untermenschen [κατώτερων φυλών]».
Ο Μπιλέτσκι εξελέγη στο κοινοβούλιο το 2014. Έφυγε από το τάγμα Αζόφ καθώς οι αιρετοί δεν μπορούν να υπηρετούν στο στρατό ή την αστυνομία. Παρέμεινε βουλευτής μέχρι το 2019. Ο 42χρονος έχει το προσωνύμιο Bely Vozd – ή White Ruler – από τους υποστηρικτές του. Ίδρυσε το ακροδεξιό κόμμα National Corps τον Οκτώβριο του 2016. Ο πυρήνας των υποστηρικτών του είναι οι βετεράνοι του Αζόφ.
Ποιος τους χρηματοδοτούσε πριν γίνουν μέλη των ενόπλων δυνάμεων;
Η μονάδα έλαβε υποστήριξη από τον υπουργό Εσωτερικών της Ουκρανίας το 2014, καθώς η κυβέρνηση είχε αναγνωρίσει ότι ο δικός της στρατός ήταν πολύ αδύναμος για να αντιμετωπίσει τους φιλορώσους αυτονομιστές και βασιζόταν σε παραστρατιωτικές εθελοντικές δυνάμεις.
Αυτές οι δυνάμεις χρηματοδοτήθηκαν ιδιωτικά από ολιγάρχες – ο πιο γνωστός ήταν ο Ιγκόρ Κολομόισκι, ένας μεγιστάνας δισεκατομμυριούχος της ενέργειας, κυβερνήτης τότε της περιοχής Ντνιπροπετρόφσκ. Εκτός από το τάγμα Αζόφ, χρηματοδότησε και άλλα τάγματα εθελοντών όπως οι μονάδες Dnipro 1 και Dnipro 2, Aidar και Donbas. Το τάγμα Αζόφ έλαβε έγκαιρα χρηματοδότηση και βοήθεια από έναν άλλο ολιγάρχη: τον Σέρχιι Ταρούτα, τον δισεκατομμυριούχο κυβερνήτη της περιοχής του Ντόνετσκ.
Νεοναζιστική ιδεολογία
Το 2015, ο Αντρίι Ντιατσένκο, εκπρόσωπος του συντάγματος εκείνη την εποχή, είπε ότι το 10 με 20% των νεοσύλλεκτων του Aζόφ ήταν Ναζί. Η μονάδα αρνήθηκε ότι συμμορφώνεται με τη ναζιστική ιδεολογία στο σύνολό της, αλλά ναζιστικά σύμβολα όπως η σβάστικα και τα διακριτικά των SS είναι διάσπαρτα στις στολές και τα σώματα των μελών του Αζόφ. Για παράδειγμα, η στολή φέρει το σύμβολο του νεοναζί Wolfsangel, το οποίο μοιάζει με μαύρη σβάστικα σε κίτρινο φόντο. Η ομάδα είπε ότι είναι απλώς ένα κράμα των γραμμάτων «Ν» και «Ι» που αντιπροσωπεύουν την «εθνική ιδέα».
Μεμονωμένα μέλη έχουν δηλώσει ότι είναι νεοναζί και ο σκληροπυρηνικός ακροδεξιός υπερεθνικισμός είναι διάχυτος μεταξύ των μελών. Τον Ιανουάριο του 2018, το τάγμα δημιούργησε τη μονάδα οδικής περιπολίας της που ονομάζεται National Druzhyna για να «αποκαταστήσει» την τάξη στην πρωτεύουσα, Κίεβο. Αντίθετα πραγματοποίησε πογκρόμ κατά της κοινότητας των Ρομά και επιτέθηκε σε πολίτες.
«Η Ουκρανία είναι το μόνο έθνος στον κόσμο που έχει νεοναζιστικό σχηματισμό στις ένοπλες δυνάμεις της», έγραψε ένας ανταποκριτής του περιοδικού The Nation, που εδρεύει στις ΗΠΑ.
Παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εγκλήματα πολέμου
Μια έκθεση του 2016 από το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών της Ύπατης Αρμοστείας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (OCHA) κατηγόρησε το σύνταγμα του Αζόφ για παραβίαση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου.
Η έκθεση περιγράφει περιστατικά κατά τη διάρκεια μιας περιόδου από τον Νοέμβριο του 2015 έως τον Φεβρουάριο του 2016, όπου το τάγμα είχε ενσωματώσει όπλα και δυνάμεις του σε πολιτικά κτήρια, εκτοπίζοντας κατοίκους μετά από λεηλασίες. Η έκθεση κατηγορεί επίσης το τάγμα για βιασμούς και βασανισμούς κρατουμένων στην περιοχή του Ντονμπάς.
Ποια ήταν η διεθνής αντίδραση;
Τον Ιούνιο του 2015, τόσο ο Καναδάς όσο και οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν ότι οι δικές τους δυνάμεις δεν θα υποστηρίξουν ούτε θα εκπαιδεύσουν το σύνταγμα του Αζόφ, επικαλούμενοι τις νεοναζιστικές διασυνδέσεις του.
Το επόμενο έτος, ωστόσο, οι ΗΠΑ ήραν την απαγόρευση υπό την πίεση του Πενταγώνου.
Τον Οκτώβριο του 2019, 40 μέλη του Κογκρέσου των ΗΠΑ με επικεφαλής τον εκπρόσωπο Μαξ Ρόουζ υπέγραψαν μια επιστολή καλώντας ανεπιτυχώς το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ να χαρακτηρίσει το τάγμα Αζόφ ως «ξένη τρομοκρατική οργάνωση» (FTO). Τον περασμένο Απρίλιο, η αντιπρόσωπος Eλίσα Σλότκιν επανέλαβε το αίτημα – το οποίο περιελάμβανε άλλες ομάδες λευκής υπεροχής – προς την κυβέρνηση Μπάιντεν.
