Η23η Ιουλίου ήταν πάντα μια ημέρα που για τους λάτρεις της Ιστορίας, «έδινε», πάντα, μικρές ή μεγάλες, ιστορίες για συζητήσεις και έρευνα. Αυτή την ημερομηνία έγιναν οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες της αρχαιότητας. Η Εκκλησία της Ελλάδας ανακηρύχθηκε αυτοκέφαλη και ήρθε σε ρήξη με το Πατριαρχείο. Στην Αίγυπτο ο Νάσερ ανατρέπει τον βασιλιά Φαρούκ. Καταρρέει η χούντα, «βουτηγμένη» στο αίμα της Κύπρου. Η «17 Νοέμβρη» εκτελεί τον Γουίλιαμ Νορντίν, στο Κεφαλάρι. Πεθαίνει η Αλίκη Βουγιουκλάκη. Εντοπίζεται νεκρός μέσα σε καμπίνα του πλοίου «Πήγασος» ο αναρχικός Χριστόφορος Μαρίνος. Πεθαίνει η Έιμι Γουάινχαουζ. Από το 2018 και έπειτα, ωστόσο, όλα αυτά πέρασαν σε δεύτερη και σε τρίτη μοίρα.
Η 23η Ιουλίου του 2018 γράφτηκε με μαύρα χρώματα στην ιστορία της Ελλάδας. Η φονική πυρκαγιά στο Μάτι που άφησε πίσω της 104 νεκρούς, είναι μια από τις μεγαλύτερες τραγωδίες που έπληξαν ποτέ τη χώρα και η δεύτερη πιο φονική πυρκαγιά του 21ου αιώνα παγκοσμίως. Κανείς και τίποτα δεν ήταν ίδιο μετά από εκείνη την αποφράδα μέρα. Από εκείνη τη νύχτα – κόλαση.
Το χρονικό της τραγωδίας
Εκείνη η ημέρα ξεκίνησε με τον φόβο μιας μεγάλης πυρκαγιάς. Οι μετεωρολόγοι έκαναν προβλέψεις για ανέμους που η ένταση τους θα έφτανε, στην Αττική, ακόμα και τα 10 μποφόρ! Θα έμοιαζαν με θύελλα μόνο που σε συνδυασμό με τις υψηλότατες θερμοκρασίες εκείνων των ημερών, δημιουργούσαν έναν εμπρηστικό κοκτέιλ. Ισχυρές δυνάμεις της πυροσβεστικής βρισκόντουσαν στην περιοχή της Κινέτας όπου βρισκόταν σε εξέλιξη μεγάλη πυρκαγιά στα Γεράνεια όρη. Όλοι προσεύχονταν αλλά τελικά οι προσευχές δεν εισακούστηκαν.
Στις 16:41 το απόγευμα, η κάμερα ασφαλείας ενός σπιτιού στο Νταού Πεντέλης, «πιάνει» τις πρώτες στιγμές του εφιάλτη. Αρχικά λίγος καπνός. Στη συνέχεια κάποιες φλόγες. Η φωτιά ξεκίνησε από ένα ξέφωτο ανάμεσα σε σπίτια της περιοχής. Για την ακρίβεια ανάμεσα σε μια διώροφη κατοικία και σε μια πρόχειρη κατασκευή που μοιάζει με κοτέτσι. Ένας 65χρονος κάτοικος της περιοχής προσπάθησε να κάψει κάποια ξύλα. Εκείνη την ημέρα. Εκείνο το απόγευμα. Με τον άνεμο να φυσά σαν δαιμονισμένος και να τρέχει με 70 χιλιόμετρα την ώρα (8 Μποφόρ). Στην περιοχή πνέουν ισχυροί δυτικοί άνεμοι που «σπρώχνουν» τη φωτιά ανατολικά. Γρήγορα οι φλόγες θεριεύουν και παίρνουν κατεύθυνση προς Νέο Βουτζά.
Στις 16:49 ειδοποιείται η πυροσβεστική. Οκτώ λεπτά μετά την έναρξη της φωτιάς. Οκτώ λεπτά που είναι αρκετά, ώστε, ο πύρινος εφιάλτης να έχει φύγει ήδη από το Νταού. Τα πυροσβεστικά της περιοχής που υπό κανονικές συνθήκες θα έπρεπε να είναι εκεί και να επιχειρήσουν από τα πρώτα λεπτά, έχουν κληθεί να ενισχύσουν τις προσπάθειες πυρόσβεσης στην Κινέτα.
Οι πρώτες υδροφόρες που έφτασαν στο σημείο είναι εθελοντικές και πήγαν εκεί στις 17:15, δηλαδή 34 λεπτά μετά την εκδήλωση της πυρκαγιάς. Ήταν αργά. Πολύ αργά. Οι πυροσβέστες ενημερώνουν το αρχηγείο πως η φωτιά είναι ήδη ανεξέλεγκτη και πηγαίνει με μεγάλη ταχύτητα προς τον Νέο Βουτζά.
Σημαίνει γενικός συναγερμός. Αρχίζουν οι εκκενώσεις. Σηκώνονται εναέρια μέσα και σπεύδουν υδροφόρες και πυροσβεστικά οχήματα. Η φωτιά, όμως, πλέον, «τρέχει» με πάνω από 100 χιλιόμετρα την ώρα. Τίποτα και κανείς δεν μπορεί όχι απλά να την αντιμετωπίσει αλλά να τη φτάσει! Είναι ενδεικτικό πως περίπου στις 18:15 (δηλαδή, περίπου μιάμιση ώρα μετά την έναρξη) η πύρινη λαίλαπα έχει διανύσει μια τεράστια απόσταση και με ταχύτητα που φτάνει τα 124 χιλιόμετρα την ώρα πηγαίνουν προς το Μάτι.
Όλοι ελπίζουν πως θα τη σταματήσουν στη λεωφόρο Μαραθώνος η οποία θα λειτουργήσει σαν μεγάλη αντιπυρική ζώνη. Μια «Γραμμή Μαζινό» πριν τον όλεθρο. Η πύρινη λαίλαπα, ωστόσο, σμπαραλιάζει το όποιο σχέδιο υπήρχε και περνάει με μανία τη λεωφόρο. Στις 18:40 έχει φτάσει ήδη στη θάλασσα και καίει τα πάντα στο πέρασμα της.
Ακολουθούν σκηνές απόκοσμες. Σκηνές φρίκης. Σκηνές ανείπωτου πόνου, φόβου, θρήνου. Τίποτα και κανείς δεν μπορεί να περιγράψει τα όσα δραματικά, τραγικά, έγιναν εκείνες τις ώρες μέσα στο Μάτι. Σε εκείνη την (όπως αποδείχθηκε) ανθρωποπαγίδα. Το μεγαλύτερο δράμα γράφτηκε μέσα σε ένα οικόπεδο στην οδό Δημοκρατίας, εκεί που βρέθηκαν 26 απανθρακωμένοι άνθρωποι. Αποκαλύφθηκε με το πρώτο φως της επόμενης ημέρας. Οι πυροσβέστες μπροστά σε αυτό το θέαμα λυγίζουν. Ακόμα και οι (σε πολλές περιπτώσεις) αδηφάγες κάμερες των τηλεοπτικών σταθμών, δεν τολμούν να πλησιάσουν στο «οικόπεδο της φρίκης». Μάνες βρέθηκαν απανθρακωμένες με τα παιδιά τους στην αγκαλιά. Είχαν να αποφασίσουν αν θα πέσουν στον γκρεμό που ήταν μπροστά τους ή θα καούν όλοι μαζί. Αγκαλιασμένοι.
Η δεύτερη πιο φονική πυρκαγιά του 21ου αιώνα παγκοσμίως
Οι ευθύνες πολλές. Από τον 65χρονο που έβαλε τη φωτιά με 8 Μποφόρ αέρα. Από εκείνους που στο Μάτι έφτιαχναν ιδιωτικές παραλίες, κλείνοντας δρόμους και προσβάσεις. Από το Κόκκινο Λιμανάκι ως τον Άγιο Ανδρέα και ειδικά στο Μάτι βλέπει κανείς μάντρες ιδιόκτητων σπιτιών και ξενοδοχείων. Όχι τη θάλασσα. Από αυτούς που έχτισαν αυθαίρετα. Μα πάνω απ’ όλα για το κράτος το οποίο αποδείχθηκε για ακόμα μια φορά ανίκανο, αναποτελεσματικό, ανήμπορο, απροετοίμαστο, εγκληματικά αδιάφορο απέναντι στους πολίτες του. Οι ευθύνες πολλές, αντικειμενικές, οφθαλμοφανέστατες και πρέπει (επιτέλους) να αποδοθούν από τη Δικαιοσύνη.
Η φωτιά στο Μάτι είναι η δεύτερη πιο φονική πυρκαγιά που έχει καταγραφεί στον κόσμο τον 21ο αιώνα, μετά τις φωτιές στην Αυστραλία τον Φεβρουάριο του 2009 που άφησαν πίσω τους 180 νεκρούς.
Οι επιστήμονες τη μελέτησαν και κατέληξαν σε συμπεράσματα που μπορεί να βοηθήσουν ώστε, μελλοντικά να αποφευχθούν ανάλογες τραγωδίες. Η φωτιά εκδηλώθηκε κάτω από ακραίες πυρο – μετεωρολογικές συνθήκες και παρουσίασε ακραία συμπεριφορά πυρός, καθιστώντας αναποτελεσματική την προσπάθεια που κατεβλήθη για τον περιορισμό και τον έλεγχο της.
Τον Ιούλιο του 2021 η επιχειρησιακή μονάδα ΜΕΤΕΟ (meteo.gr) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) δημοσιοποίησε κάποια δεδομένα για τη φονική πυρκαγιά, βασισμένα σε επιστημονική γνώση αιχμής, με αποκλειστικό στόχο την ανάδειξη του σημαντικού ρόλου που μπορεί και οφείλει να παίξει η επιστήμη στην καλύτερη διαχείριση των ακραίων πυρκαγιών του παρόντος και του μέλλοντος.
Στο βίντεο που δόθηκε στη δημοσιότητα (και μπορείτε να δείτε παρακάτω) παρουσιάζεται η εξάπλωση της φονικής πυρκαγιάς, όπως αυτή προσομοιώθηκε από το προγνωστικό σύστημα ταχείας απόκρισης IRIS 2.0. Το IRIS 2.0 αποτελεί τη νέα, σημαντικά αναβαθμισμένη έκδοση του IRIS, ενός συστήματος για την πρόγνωση της εξάπλωσης δασικών πυρκαγιών που ανέπτυξε και υλοποιεί επιχειρησιακά το ΕΑΑ/ΜΕΤΕΟ από το 2019.
Η προσομοίωση που πραγματοποιήθηκε με το IRIS 2.0 υπέδειξε ακραία συμπεριφορά πυρός, με την πυρκαγιά να κατατάσσεται ως κατηγορίας 7, χαρακτηριζόμενη από συνθήκες πυροθύελλας.
