Σε δύο βασικά ερωτήματα της νέας φάσης στην οποία έχει εισέλθει η πανδημία, λόγω της μετάλλαξης Δέλτα απαντούν καθηγητές του ΕΚΠΑ.
Συνοψίζοντας τα μέχρι τώρα δεδομένα, οι Θάνος Δημόπουλος και Γκίκας Μαγιορκίνης εξηγούν γιατί το εν λόγω στέλεχος εξελίσσεται σε τόσο σημαντικό εμπόδιο στην ανάσχεση του νέου κύματος, ενώ ο πρώτος μαζί με τους καθηγητές Σταυρούλα Πάσχου και Θεοδώρα Ψαλτοπούλου αναφέρονται στο παράδειγμα της Ισλανδίας, αναδεικνύοντας την ανάγκη τήρησης βασικών μέτρων όπως η χρήση μάσκας, οι αποστάσεις και πιθανώς η απομόνωση σε κάποιες περιπτώσεις, έως ότου ο εμβολιασμός φτάσει στα επιθυμητά επίπεδα.
Πώς η «Δέλτα» άλλαξε το σκηνικό
Απαντώντας στο πρώτο ερώτημα, οι κ. Δημόπουλος και Μαγιορκίνης αναφέρουν:
«Η έλευση του δεύτερου κύματος στο Ηνωμένο Βασίλειο σημαδεύτηκε από το στέλεχος Άλφα. Η ανακάλυψη του στελέχους Άλφα στο Ηνωμένο Βασίλειο στις αρχές του δεύτερου κύματος συνέπεσε με την ανακάλυψη του στελέχους Βήτα στη Νότιο Αφρική. Αρχικά ερευνητές στη Νότιο Αφρική παρατήρησαν την δραματική αύξηση σε συχνότητα του στελέχους Βήτα που κουβαλούσε την μετάλλαξη N501Y (γνωστή και ως Nelly). Όταν συνάδελφοί τους έψαξαν για την μετάλλαξη N501Y στο Ηνωμένο Βασίλειο βρήκαν σημαντική αύξηση στελεχών με αυτήν την μετάλλαξη αλλά με τελείως διαφορετική καταγωγή.
Με απλά λόγια έψαχναν για το στέλεχος Βήτα αλλά ανακάλυψαν το στέλεχος Άλφα. Συγχρόνως, ένα στέλεχος με εντελώς διαφορετική καταγωγή από το Άλφα και το Βήτα που έφερε όμως την N501Y εξαπλωνόταν στην Βραζιλία, το στέλεχος Γάμα. Αυτή η σχεδόν ταυτόχρονη επέκταση 3 διαφορετικών στελεχών σε διαφορετικά μέρη του κόσμου με παρόμοιες μεταλλάξεις ήταν ισχυρή ένδειξη εξέλιξης σύγκλισης. Με απλά λόγια το γεγονός ότι σε 3 μέρη του κόσμου είχαμε στελέχη που αναδύθηκαν με παρόμοιο τρόπο ήταν ένδειξη ότι ο ιός έχει περιορισμένο περιθώριο για να εξελιχθεί καθώς αναπτύσσεται η ανοσία στον ανθρώπινο πληθυσμό.
Ωστόσο η έλευση του στελέχους Δέλτα άλλαξε εντελώς το σκηνικό. Το Δέλτα αρχικά σχετίσθηκε με την έλευση του πιο μεγάλου επιδημικού κύματος της Ινδίας αλλά σύντομα επεκτάθηκε σε άλλες χώρες και ήδη έχει επικρατήσει σε πολλά μέρη του πλανήτη. Ως εκ τούτου φαίνεται ότι η διεισδυτικότητά του είναι μεγαλύτερη από το Άλφα, το Βήτα και το Γάμα, ενώ δεν φαίνεται να μοιράζεται μεταλλάξεις με κανένα από τα 3 αυτά στελέχη. Οι λόγοι αυξημένης διεισδυτικότητας της Δέλτα δεν είναι ακόμα πλήρως κατανοητοί καθότι οι μεταλλάξεις του διαφέρουν σημαντικά από αυτές που έχουν παρατηρηθεί στα άλλα 3 στελέχη ανησυχίας.
Μία από τις μεταλλάξεις που φαίνεται να παίζει πολύ σημαντικό ρόλο είναι η P681R η οποία πιστεύουμε ότι διευκολύνει την είσοδο του ιού στα κύτταρα. Στην ίδια θέση το στέλεχος Άλφα έχει μία άλλη μετάλλαξη που επίσης βελτιώνει την είσοδο του ιού στα κύτταρα, αλλά δεν έχει τόσο ισχυρό αποτέλεσμα όσο η P681R.
Σε κάθε περίπτωση, μάλλον δεν αρκεί μία και μόνο μετάλλαξη να δικαιολογήσει την αυξημένη ικανότητα του ιού να μεταδίδεται σε σχέση με άλλα στελέχη και έτσι η μελέτη της διεισδυτικότητας του στελέχους Δέλτα συνεχίζεται. Το γεγονός ότι η αυξημένη διεισδυτικότητα του στελέχους Δέλτα προέκυψε από εντελώς διαφορετικό συνδυασμό μεταλλάξεων από ότι τα προηγούμενα στελέχη αυξημένης διείσδυσης (Άλφα, Βήτα, Γάμα) είναι ενδεικτικό ότι ο ιός έχει ακόμα περιθώρια εξέλιξης. Με την έλευση του στελέχους Δέλτα έγινε εμφανές ότι ο ιός πιθανώς να μην έχει «τελειώσει» με τις εκπλήξεις του.
Μάσκες και αποστάσεις: Το παράδειγμα της Ισλανδίας
Ως προς το δεύτερο σκέλος, ο πρύτανης του ΕΚΠΑ και οι καθηγήτριες Σταυρούλα Πάσχου και Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, συνέλεξαν τα επιδημιολογικά στοιχεία από την Ισλανδία, μια χώρα που παρότι έχει εμβολιάσει ένα συντριπτικό ποσοστό του πληθυσμού της, είδε τα κρούσματα να αυξάνονται ραγδαία τις τελευταίες εβδομάδες. Όπως τονίζουν, τα μικρά ποσοστά σοβαρής νόσησης θεμελιώνουν το συμπέρασμα ότι τα εμβόλια είναι αποτελεσματικά, ωστόσο αναδεικνύουν και τη σημασία τήρησης των μέτρων προστασίας όσο η «Δέλτα» καλπάζει και μέχρι να αυξηθούν επαρκώς τα ποσοστά εμβολιασμών.
Αναλυτικά, όπως αναφέρουν οι τρεις καθηγητές:
«Η Ισλανδία αποτελεί μια χώρα στην οποία σχεδόν 9 στους 10 ενήλικες έχουν λάβει τουλάχιστον μία δόση εμβολίου. Το επιτυχές αυτό γεγονός ώθησε την κυβέρνηση να άρει αρκετά περιοριστικά μέτρα τον περασμένο Ιούνιο, όπως το όριο στον αριθμό των ατόμων που επιτρέπονται στις συναθροίσεις, τις απαιτήσεις για χρήση μάσκας και τη διατήρηση κοινωνικών αποστάσεων.
Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Σταυρούλα Πάσχου (Επίκουρη Καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας), Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (Καθηγήτρια Θεραπευτικής-Προληπτικής Ιατρικής) και Θάνος Δημόπουλος (Καθηγητής Θεραπευτικής-Αιματολογίας-Ογκολογίας και Πρύτανης ΕΚΠΑ) συνέλεξαν τα στοιχεία που ισχύουν τώρα στην Ισλανδία.
Δύο μήνες σχεδόν μετά την άρση των μέτρων ο αντίκτυπος έχει αρχίσει να φαίνεται. Η χώρα, με συνολικό πληθυσμό που εκτιμάται σε 360.000 άτομα περίπου, έχει δει τον αριθμό των νέων κρουσμάτων COVID-19 να αυξάνεται στο υψηλότερο επίπεδο από ποτέ τις τελευταίες εβδομάδες. Αυτή τη στιγμή καταγράφονται περισσότερα θετικά κρούσματα από ό,τι κατά το πρώτο και δεύτερο κύμα πέρυσι, με πρόσφατο μέσο όρο περίπου 205 ανά 100.000 άτομα. Στις ΗΠΑ τα αντίστοιχα νούμερα ανέρχονται σε περίπου 230 ανά 100.000.
Θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς ότι τα παραπάνω αποτελούν επιχειρήματα για αυτούς που ακόμη διατηρούν επιφυλάξεις στο να εμβολιαστούν . Τα δεδομένα όμως λένε ότι παρά την αύξηση των κρουσμάτων, η σοβαρότητα της νόσησης είναι μικρή. Πράγματι, 97% περίπου των περιπτώσεων παρουσιάζουν ήπια ή και καθόλου συμπτώματα, ενώ μόνο ένας θάνατος από COVID-19 έχει καταγραφεί στην Ισλανδία τους τελευταίους μήνες.
Ο υψηλός αριθμός των κρουσμάτων σχετίζεται σαφώς με τη μετάλλαξη Δέλτα. Άτομα που έχουν μολυνθεί με τη μετάλλαξη αυτή καθυστερούν να εμφανίσουν συμπτώματα COVID-19, ενώ είναι ικανά να μεταδίδουν τον ιό SARS-CoV-2. Επίσης, με τη νέα αυτή μετάλλαξη μεγαλύτερο ιικό φορτίο φιλοξενείται στο σώμα των προσβεβλημένων ατόμων. Αν λάβει κανείς υπόψη και τον υψηλότερο βασικό αριθμό αναπαραγωγής (R0), εξηγείται εύκολα πώς η μετάλλαξη Δέλτα κατάφερε να γίνει σύντομα το κυρίαρχο στέλεχος παγκοσμίως.
Το συμπέρασμα που προκύπτει από την περίπτωση της Ισλανδίας είναι ότι τα εμβόλια αποτελούν σημαντικότατη απάντησή μας στην πανδημία. Όμως, μέχρι να καλυφθεί όλος ο πληθυσμός, συμπεριλαμβανομένων και των μικρότερων ηλικιών, επιπρόσθετα προληπτικά μέτρα, όπως η χρήση μάσκας, οι αποστάσεις και πιθανώς η απομόνωση σε κάποιες περιπτώσεις, θα χρειαστούν κατά τους μήνες που ακολουθούν».
