Η πανδημία προκάλεσε ένα παρατεταμένο διετές «σοκ» στα επίπεδα του προσδόκιμου ζωής, οδηγώντας σε παγκόσμιες αλλαγές στη θνησιμότητα που δεν έχουν προηγούμενο κατά τα τελευταία 70 χρόνια, δείχνει μια νέα διεθνής επιστημονική μελέτη από κορυφαίους Ευρωπαίους ειδικούς στη δημογραφία. Η ανάλυση στοιχείων από 29 ευρωπαϊκές χώρες, τις ΗΠΑ και τη Χιλή βρήκε ότι το προσδόκιμο ζωής και το 2021 παρέμεινε χαμηλότερο του αναμενομένου σχεδόν σε όλες τις χώρες σε σχέση με τα προ πανδημίας επίπεδα.
Πάντως, μετά την παγκόσμια πτώση του προσδόκιμου ζωής το 2020, επτά χώρες της δυτικής Ευρώπης εμφάνισαν μια αύξηση του το 2021, ενώ στην υπόλοιπη Ευρώπη (ιδίως την ανατολική) και στις ΗΠΑ συνεχίστηκε και το 2021 η πτωτική τάση του προσδόκιμου ζωής. Αυτό, σύμφωνα με τους επιστήμονες, δείχνει ότι μερικοί πληθυσμοί χωρών επηρεάστηκαν πέρυσι από την πανδημία πιο σοβαρά σε σχέση με άλλους.
Οι ερευνητές του Ινστιτούτου Δημογραφικής Έρευνας του γερμανικού Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ και του Κέντρου Δημογραφικής Επιστήμης Leverhulme του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, με επικεφαλής τον δρα Γιόνας Σέλεϊ του πρώτου, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό για θέματα ανθρώπινης συμπεριφοράς «Nature Human Behaviour», ανέλυσαν στοιχεία θανάτων της περιόδου 2015-2021.
Ανάκαμψη του προσδόκιμου ζωής στη Δύση
Οι ερευνητές έκαναν λόγο για μια σαφή γεωγραφική διαχωριστική γραμμή Δύσης-Ανατολής που διαφάνηκε το 2021, καθώς οι περισσότερες δυτικοευρωπαϊκές χώρες εμφάνισαν μικρότερη ή μεγαλύτερη ανάκαμψη του προσδόκιμου ζωής μετά τη μεγάλη μείωση του το 2020. Διαπιστώθηκε μάλιστα ότι σε τέσσερις χώρες (Γαλλία, Βέλγιο, Ελβετία, Σουηδία) το προσδόκιμο ζωής το 2021 είχε επιστρέψει σχεδόν πλήρως στα επίπεδα του 2019 πριν την πανδημία.
Σύμφωνα με τον Σέλεϊ, οι τέσσερις ανωτέρω χώρες «κατάφεραν να επαναφέρουν το προσδόκιμο ζωής τους στα προ-πανδημικά επίπεδα, επειδή πέτυχαν να προστατεύσουν τόσο τους ηλικιωμένους όσο και τους νέους».
Σε αρκετές χώρες (μεταξύ των οποίων η Ελλάδα) το προσδόκιμο ζωής εμφάνισε υποχώρηση και το 2021. Ειδικά στην ανατολική Ευρώπη η κλίμακα απωλειών στο προσδόκιμο ζωής λόγω πανδημίας βρέθηκε ανάλογη με την κρίση πρόωρης θνησιμότητας που είχε συμβεί κατά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.
Η χώρα με το μεγαλύτερο πλήγμα στο προσδόκιμο ζωής είναι η Βουλγαρία, με μείωση του κατά σχεδόν 43 μήνες στη διάρκεια της πανδημικής διετίας 2020-21. Επίσης η Κροατία, η Τσεχία, η Εσθονία, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Λιθουανία, η Πολωνία, η Σλοβακία και η Χιλή, εμφάνισαν σημαντικά μεγαλύτερη απώλεια προσδόκιμου ζωής το 2021 σε σχέση με το 2020, κάτι που – κατά τους ερευνητές – σχετίζεται με τους αυξανόμενους θανάτους στην πορεία της πανδημίας.
Το προσδόκιμο ζωής αποτελεί χρήσιμο δείκτη της γενικότερης υγείας ενός πληθυσμού. Οι μεταβολές του εν μέσω πανδημίας το 2021 πιθανώς αντανακλούν διαφορές μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών αναφορικά π.χ. με το ποσοστό των εμβολιασμένων ή με τις μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις.
Η ανάλυση της θνησιμότητας ανά ηλικιακή ομάδα δείχνει ότι οι θάνατοι λόγω Covid-19 το 2021 ήσαν αναλογικά περισσότεροι μεταξύ των ατόμων κάτω των 60 ετών, σε σχέση με το 2020, όταν είχαν πληγεί περισσότερο οι ηλικιωμένοι (ιδίως οι άνω των 80 ετών). Η μελέτη επίσης βρήκε ότι το χαμηλότερο ποσοστό εμβολιασμένων σε μια χώρα πέρυσι σχετιζόταν με μειωμένο προσδόκιμο ζωής. Οι χώρες με τα μεγαλύτερα ποσοστά πλήρως εμβολιασμένων ήσαν αυτές με τις μικρότερες μειώσεις στο προσδόκιμο ζωής.
Οι ερευνητές επεσήμαναν ότι σε προηγούμενες παγκόσμιες επιδημίες είχε συμβεί σχετικά γρήγορα μια ανάκαμψη του προσδόκιμου ζωής. Όμως αυτό δεν συνέβη στην περίπτωση της Covid-19, διαψεύδοντας τους ισχυρισμούς ότι ο κορονοϊός δεν είχε σοβαρότερη επίπτωση από ό,τι μια γρίπη. Όπως τονίζουν, οι απώλειες του προσδόκιμου ζωής στη διάρκεια προηγούμενων επιδημιών γρίπης κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα υπήρξαν πολύ μικρότερες σε μέγεθος και λιγότερο εξαπλωμένες σε σχέση με την τωρινή πανδημία.
