Το κεντρώο κόμμα D66 αποκόμισε τεράστια κέρδη στις εκλογές στην Ολλανδία, γεγονός που πιθανότατα τού δίνει το προβάδισμα για συγκρότηση κυβέρνησης, καθώς το κόμμα του ακροδεξιού ηγέτη Γκέερτ Βίλντερς υποχώρησε σημαντικά.
Όπως αναφέρει η εφημερίδα Guardian, με το 90% των ψήφων να έχει καταμετρηθεί νωρίς την Πέμπτη, το D66 και το Κόμμα της Ελευθερίας (PVV) του Wilders προβλέπεται να καταλάβουν από 26 έδρες.
Πρόκειται για μια απότομη πτώση για τον Βίλντερς από το ρεκόρ που είχε σημειώσει το 2023, ενώ το D66 σχεδόν τριπλασίασε τις έδρες του. Τα exit polls και τα πρώτα αποτελέσματα έδειχναν μικρή νίκη για το προοδευτικό D66, με τον Βίλντερς να ακολουθεί στη δεύτερη θέση.
Ωστόσο, η καταμέτρηση των ψήφων έδειξε μια ελαφρώς ισχυρότερη παρουσία για τον ακροδεξιό πολιτικό. Η αλλαγή στις πρώτες ώρες της Πέμπτης δεν είναι πιθανό να αλλάξει τη σύνθεση της επόμενης κυβερνητικής συμμαχίας.
Όλα τα μεγάλα κόμματα έχουν αποκλείσει τη συνεργασία με τον Βίλντερς, μετά την πτώση της τελευταίας συμμαχίας υπό την ηγεσία του PVV. Αντίθετα, το αποτέλεσμα ανοίγει τον δρόμο για τον ηγέτη του D66, Rob Jetten, να σχηματίσει κυβέρνηση ως ο νεότερος πρωθυπουργός στην ιστορία της Ολλανδίας.
«Σήμερα πετύχαμε το καλύτερο αποτέλεσμα που είχε ποτέ το D66», δήλωσε ο Jetten στους υποστηρικτές του στο εκλογικό συγκέντρωση του κόμματος στο Λέιντεν.
«Εκατομμύρια Ολλανδοί γύρισαν σελίδα. Είπαν αντίο στην πολιτική της αρνητικότητας, του μίσους, του “δεν μπορεί να γίνει”. Ας γυρίσουμε επίσης σελίδα από τον Βίλντερς και ας εργαστούμε για ένα λαμπρό μέλλον για την όμορφη χώρα μας… τα επόμενα χρόνια, θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να δείξουμε σε όλους τους Ολλανδούς… ότι η πολιτική και η κυβέρνηση μπορούν να είναι και πάλι δίπλα τους», πρόσθεσε.
Ακόμα και αν τα τελικά αποτελέσματα τοποθετήσουν το Κόμμα της Ελευθερίας στην πρώτη θέση, η σύντομη περίοδος εξουσίας του Βίλντερς μετά τη συγκλονιστική νίκη του PVV το 2023 φαίνεται να έχει τελειώσει προς το παρόν: όλα τα μεγάλα κόμματα έχουν αποκλείσει το ενδεχόμενο να συμμετάσχουν σε συνασπισμό με το κόμμα του.
Οι εκλογές ακολούθησαν μετά την αποχώρηση του PVV από την κυβέρνηση τον Ιούνιο, λιγότερο από ένα χρόνο από την ανάληψη των καθηκόντων της, όταν οι εταίροι αρνήθηκαν να υποστηρίξουν τα ριζοσπαστικά αντι-προσφυγικά του σχέδια, τα οποία θεωρούνταν ευρέως ανεφάρμοστα ή παράνομα ή και τα δύο.
Ο Βίλντερς αναγνώρισε ότι το κόμμα του ήταν απίθανο να συμμετάσχει στη νέα κυβέρνηση, αλλά δήλωσε ότι η απόφασή του να παραιτηθεί ήταν δικαιολογημένη. «Ο ψηφοφόρος μίλησε. Είχαμε ελπίδες για ένα διαφορετικό αποτέλεσμα, αλλά παραμείναμε σταθεροί στις θέσεις μας», έγραψε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Σύμφωνα με το ολλανδικό σύστημα αναλογικής εκπροσώπησης, το 0,67% των ψήφων αντιστοιχεί σε έναν βουλευτή, ένα όριο που ξεπέρασαν 15 από τα 27 κόμματα που συμμετείχαν στις εκλογές – μεταξύ των οποίων κόμματα για άτομα άνω των 50 ετών, για νέους, για τα ζώα, για ένα καθολικό βασικό εισόδημα και για τον αθλητισμό.
Αυτή η κατακερματισμένη κατάσταση σημαίνει ότι κανένα κόμμα δεν κερδίζει ποτέ την πλειοψηφία και η χώρα κυβερνάται από συνασπισμούς – οι οποίοι, στις τρεις πιο πρόσφατες κυβερνήσεις, αποτελούνται από τέσσερα κόμματα – για περισσότερο από έναν αιώνα. Η επόμενη κυβέρνηση δεν θα είναι διαφορετική.
Ολλανδία: Τα σενάρια για την επόμενη ημέρα
«Όσον αφορά τη συγκρότηση νέας κυβέρνησης στην Ολλανδία, τα αποτελέσματα των εκλογών δεν είναι το τέλος, αλλά η αρχή», δήλωσε ο Ρεμ Κορτεβέγκ του Ινστιτούτου Κλίνγκενταελ στη Χάγη.
«Τα χαρτιά έχουν ανακατευτεί. Τώρα μπορούν να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις». Η κεντροαριστερή συμμαχία GreenLeft/Labour (GL/PvdA) είχε μια κακή βραδιά, τερματίζοντας τρίτη με 20 έδρες – πέντε λιγότερες από ό,τι στο απερχόμενο κοινοβούλιο και από ό,τι προέβλεπαν οι δημοσκοπήσεις – με αποτέλεσμα ο ηγέτης του κόμματος, Frans Timmermans, να παραιτηθεί.
Ο βετεράνος πρώην αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δήλωσε ότι αναλαμβάνει «την πλήρη ευθύνη» για το αποτέλεσμα, προσθέτοντας: «Ήρθε η ώρα να κάνω ένα βήμα πίσω και να παραδώσω την ηγεσία του κινήματός μας στην επόμενη γενιά».
Ωστόσο, οι κεντροδεξιοί Χριστιανοδημοκράτες (CDA), οι οποίοι επίσης έκαναν εκστρατεία για την επιστροφή σε μια «αξιοπρεπή» και «υπεύθυνη» πολιτική στην Ολλανδία μετά την πιο ακραία κυβέρνηση στην πρόσφατη ιστορία της χώρας, σχεδόν τετραπλασίασαν τον αριθμό των εδρών τους σε 19.
Με 76 έδρες που απαιτούνται για τη συγκρότηση κυβερνητικής συμμαχίας, ένα πιθανό σενάριο θα μπορούσε να είναι μια ευρεία συμμαχία μεταξύ των D66, CDA, GL/PvdA και του φιλελεύθερου-συντηρητικού VVD – του μοναδικού μέλους της απερχόμενης κυβέρνησης που αύξησε τον αριθμό των εδρών του, φτάνοντας τις 23.
Ωστόσο, αυτό θα μπορούσε να είναι δύσκολο να διαπραγματευτεί, καθώς το VVD αντιτίθεται σε μια συμμαχία με το κεντροαριστερό GL/PvdA. Η ηγέτης του VVD, Dilon Yeşilgöz, «έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι επιθυμεί μια δεξιά συμμαχία», σημείωσε η Armida van Rij του Κέντρου για την Ευρωπαϊκή Μεταρρύθμιση.
Μια εναλλακτική, πιο δεξιά σύνθεση θα μπορούσε να φέρει στο προσκήνιο το ριζοσπαστικό δεξιό κόμμα JA21, το οποίο κέρδισε οκτώ έδρες και κατέληξε με εννέα. Σε αντίθεση με το VVD, όλα τα άλλα μέλη της απερχόμενης συμμαχίας υπέστησαν βαριές απώλειες, με ένα από αυτά, το New Social Contract, να μην καταφέρνει να κερδίσει καμία έδρα.
Η συγκρότηση συνασπισμού μπορεί να διαρκέσει μήνες
Σε μια προεκλογική εκστρατεία που κυριαρχούσαν τα θέματα της μετανάστευσης, του κόστους της υγειονομικής περίθαλψης και της οξείας στεγαστικής κρίσης στην Ολλανδία, το PVV του Βίλντερς διατηρούσε σταθερά το προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις μέχρι λίγες ημέρες πριν τις εκλογές, όταν τα κόμματα του κεντροαριστερού έως μετριοπαθούς δεξιού χώρου κατάφεραν να το προσπεράσουν.
Ο Βίλντερς είχε δηλώσει ότι «η δημοκρατία θα πεθάνει» αν το PVV καταλήξει να είναι το μεγαλύτερο κόμμα και αποκλειστεί από την κυβέρνηση. Οι αντίπαλοί του αντέτειναν ότι η πρώτη θέση δεν εγγυάται την κυβέρνηση και ότι οποιαδήποτε συμμαχία με πλειοψηφία είναι δημοκρατική
Η συγκρότηση συνασπισμού στις Κάτω Χώρες μπορεί να διαρκέσει μήνες. Μετά την ψηφοφορία, ένας πληροφοριοδότης εξετάζει τις πιθανές επιλογές που θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν πλειοψηφία. Στη συνέχεια, οι πιθανοί εταίροι διαπραγματεύονται μια συμφωνία και πρέπει να υποβληθούν σε ψήφο εμπιστοσύνης στο κοινοβούλιο.
Όποια και αν είναι η σύνθεση του μελλοντικού υπουργικού συμβουλίου, θα πρέπει να αναλάβει δράση. Παρά το γεγονός ότι η προεκλογική εκστρατεία επικεντρώθηκε στο μεταναστευτικό, οι ψηφοφόροι δήλωσαν με συνέπεια ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα της χώρας είναι η έλλειψη στέγης, η οποία εκτιμάται σε περίπου 400.000 κατοικίες σε μια χώρα με 18 εκατομμύρια κατοίκους.
Εκτός αν αυτό το ζήτημα – και άλλα επείγοντα ζητήματα, όπως η ραγδαία αύξηση του κόστους της υγειονομικής περίθαλψης – αντιμετωπιστούν κατάλληλα, οι αναλυτές προειδοποιούν ότι η φαινομενική επιστροφή της Ολλανδίας σε μια πιο λογική μορφή κυβέρνησης θα μπορούσε να αποδειχθεί βραχύβια.
